ΠΡΩΤΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ:
Κάτια Μακρή: Όλα τα διεθνή μέσα εκθειάζουν την Ελλάδα για αυτή την ανθεκτικότητα. Υποθέτω ότι εάν συνεχίσουμε έτσι και δεν πέσει ο ουρανός στο κεφάλι μας πάλι, το 2022 θα είναι μία ακόμα καλύτερη χρονιά και θέλω να σας ρωτήσω με δεδομένο το παρελθόν και το μέλλον του τουρισμού, είναι ώρα να συζητάμε αυτή την αλλαγή μοντέλου ή η χώρα πρέπει αν αναγνωρίσει ότι αυτή είναι η βαριά της βιομηχανία και να εμπεδώσει το brand της και να βελτιώσει ακόμα περισσότερο το προϊόν της.
Γιάννης Ρέτσος: κα Μακρή κατ’ αρχήν εγώ, και στην επικεφαλίδα αν θέλετε της σημερινή μας συζήτησης, θα αντικαθιστούσα το διαζευκτικό «ή» με το συνδετικό «και». Θεωρώ ότι ο τουρισμός πάει μαζί με τη μεταποίηση, πάει μαζί και με άλλους τομείς σημαντικούς της ελληνικής οικονομίας. Ο ΣΕΤΕ, που είναι ο φορέας που εκπροσωπεί το σύνολο του τουρισμού, έχει αρνηθεί την ιδιότητα της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού, πολύ πριν από την κρίση της πανδημίας. Να σας θυμίσω ότι ο τουρισμός ήταν από τους ελάχιστους τομείς οικονομίας που υπερ-αναπτύχθηκε από το 2012 και μετά έως το 2019, μέσα στην καρδιά δηλαδή της δημοσιονομικής κρίσης, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και αναβιώνοντας ή συντηρώντας τοπικές κοινωνίες. Το γεγονός ότι δεν βλέπουμε εμείς του τουρισμού, τον τουρισμό σαν μονοκαλλιέργεια, φαίνεται από τις στρατηγικές που έχουμε αναπτύξει στον ΣΕΤΕ, πάλι πριν από την πανδημία. Οι στρατηγικές αυτές ουσιαστικά μιλάνε για εμπλουτισμό του προϊόντος και διασύνδεση με βασικούς τομείς της οικονομίας, όπως είναι ο πρωτογενής τομέας, για τον οποίο μίλησε πριν ο κ. Θεοδωρόπουλος και ο πολιτισμός. Από τα συμπεράσματα σημαντικών μελετών που έχουν γίνει την τελευταία δεκαετία, ενδεικτικά αναφέρω μελέτες του ΚΕΠΕ και του ΙΟΒΕ προκύπτει ότι ο πολλαπλασιαστής του τουρισμού ξεπερνάει το 2, είναι από 2,25 έως 2,65 σε όλη την οικονομία. Άρα λοιπόν η διασύνδεση υπάρχει. Το ζήτημα το μεγάλο είναι πώς θα αναδείξουμε αυτή τη διασύνδεση και πώς θα συνεχίσει ο τουρισμός να αναπτύσσεται, τραβώντας μαζί και άλλους τομείς της οικονομίας οι οποία αποκτούν και ίδια αξία αλλά και ο τουρισμός παίρνει αξία από αυτούς. Μιλήσατε για το μέλλον και αυτό που περιμένουμε από εδώ και πέρα. Η φετινή χρονιά ήταν απρόβλεπτη. Δεν περιμέναμε αυτό που προέκυψε. Οι δικές μας οι προβλέψεις ήταν πολύ χαμηλότερες από το διαφαινόμενο αποτέλεσμα φέτος. Του χρόνου λοιπόν φαίνεται ότι τα πράγματα θα είναι ακόμα καλύτερα και ίσως φτάσουμε και τα νούμερα του 2019. Εδώ λοιπόν είναι η μεγάλη πρόκληση. Διότι για να μπορέσουμε να αντέξουμε σαν τουριστικός προορισμός, δεχόμενοι τόσο πολύ κόσμο για μεγάλη περίοδο πλέον της χρονιάς, πρέπει να αυξήσουμε την ποιότητα του προϊόντος μας. Και για να αυξήσουμε την ποιότητα του προϊόντος μας, πρέπει να διασυνδέσουμε τη δραστηριότητα με άλλους τομείς. Αν δεν βελτιώσουμε για παράδειγμα τα υλικά που προσφέρουμε στους τουρίστες μας, δεν μπορούμε να παραμείνουμε ανταγωνιστικοί. Και για να το κάνουμε αυτό πρέπει οπωσδήποτε να διασυνδεθούμε με τον ελληνικό πρωτογενή τομέα και την παραγωγή. Αυτή είναι μια τεράστια πρόκληση, διότι θέλει και αλλαγή νοοτροπιών, θέλει όμως και να βρεθεί κοινό πεδίο συνεννόησης και στις δύο μεριές. Ξέρετε ότι όταν ανέλαβα Πρόεδρος του ΣΕΤΕ, το πρώτο πράγμα που έκανα ήταν να ταξιδέψω πολύ στην ελληνική περιφέρεια και να οργανώσω συναντήσεις στο τραπέζι των οποίων δεν κάθισαν μόνο τουριστικοί παράγοντες, αλλά καθόντουσαν εκπρόσωποι από διάφορους τομείς της τοπικής οικονομίας. Ο λόγος που το έκανα αυτό, ήταν γιατί ήθελα να διαπιστώσω πού είναι το πρόβλημα που δεν μπορούμε να πετύχουμε συνεργασίες, που τις θεωρούσαμε μέχρι εκείνη τη στιγμή αυτονόητες. Κατάλαβα λοιπόν ότι πέρα από τα προβλήματα του τουρισμού, που ενδεχομένως την εποχή εκείνη αναζητούσε φθηνότερη πρώτη ύλη για να μπορέσει να παραμείνει ανταγωνιστικός, διότι είχε ένα όριο στην τιμή που μπορούσε να πουλήσει, είδαμε προβλήματα και στην άλλη μεριά. Αυτά είχαν να κάνουν για παράδειγμα με την οργάνωση της παραγωγής, με την τυποποίηση. Ενδεικτικά σας αναφέρω τους παραγωγούς μελιού στη Βόρεια Ελλάδα που παρήγαγαν φανταστικό μέλι, αλλά δεν μπορούσαν να το τυποποιήσουν και να το πουλήσουν για παράδειγμα σε μικρά βαζάκια που ήθελε ένα ξενοδοχείο, αλλά μπορούσαν μόνο να το πουλήσουν σε δοχεία των 15 λίτρων. Πρέπει λοιπόν να βρεθούν οι τρόποι που οι τομείς που θα μπορέσουν ουσιαστικά να διασυνδεθούν, γιατί αυτή είναι η απαίτηση και του παρόντος, και του μέλλοντος. Βλέπουμε ότι η απαίτηση και του ξένου επισκέπτη, είναι υψηλότερης ποιότητας προϊόν. Η υψηλότερη ποιότητα λοιπόν, δεν έχει να κάνει μόνο με την πάγια εγκατάσταση ενός ξενοδοχείου, έχει να κάνει με το σύνολο της υπηρεσίας. Για να κλείσω λοιπόν αυτή την πρώτη τοποθέτηση, να πω ότι για εμάς δεν υφίσταται στην συγκεκριμένη περίπτωση συζήτηση αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου. Πρέπει να ανοίξει μια συζήτηση, πώς συνεχίζοντας αυτή την αναπτυξιακή πορεία που έχει πάρει ο τουρισμός, μπορεί αυτό να συμπαρασύρει και άλλους τομείς της οικονομίας, ώστε το ποσοστό του τουρισμού στο ΑΕΠ να παραμείνει υψηλό, με το ΑΕΠ όμως υψηλότερο. Στον τουρισμό δεν χαιρόμαστε να έχουμε υψηλό κόστος συμμετοχής σε ένα ΑΕΠ που συρρικνώνεται, όπως έγινε τα χρόνια 2012-2019.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ:
Κάτια Μακρή: Πριν, αναφέραμε ότι το 2022 θα είναι μια πολύ καλή χρονιά. Τώρα θα ήθελα να σας ρωτήσω, φαίνεται ότι η χώρα σε πολλές περιοχές τις πολύ τουριστικές, φτάνει στα όριά της. Φέτος, η Μύκονος και η Σαντορίνη δεν είχαν νερό να δώσουν στους ανθρώπους. Μιλάμε για μεγαλύτερη ανάπτυξη, μήπως όμως τελικά πιάσαμε ταβάνι και έχει επέλθει ένας κορεσμός και όντως είναι ανάγκη να αλλάξουμε το μοντέλο και να το πάμε στη βιομηχανία;
Γιάννης Ρέτσος: Είναι πολύ σημαντικό να βλέπεις μπροστά και να προσαρμόζεις αναλόγως τις στρατηγικές σου. Δεν το λέω αυτό γιατί θέλω να ευλογήσω τα γένια μας, αλλά νομίζω, ως ιδιωτικός τομέας, όλη την προηγούμενη δεκαετία έχουμε σταθεί πολύ στο ύψος των περιστάσεων. Δηλαδή για τη βελτίωση των προορισμών και τη βελτίωση των υποδομών, μιλάμε πολλά χρόνια τώρα. Δεν μιλήσαμε για πρώτη φορά τώρα ή φέτος το καλοκαίρι που είδαμε προορισμούς οι οποίοι δέχθηκαν μέσα σε ένα δίμηνο όγκο κόσμου που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα τον δέχονταν σε 4, σε 5 μήνες και είδαμε να εξαντλούνται τα όριά τους και να σκάνε με τα παραδείγματα που είπατε και υπάρχουν και πολύ περισσότερα, και σε λιγότερο αναγνωρίσιμους προορισμούς. Και δεν είναι μόνο το νερό που είπατε, είναι τα λιμάνια και ο τρόπος λειτουργίας τους, είναι η κίνηση στους δρόμους, είναι το νερό που δεν υπήρχε, οι βιολογικοί καθαρισμοί οι οποίοι δεν υπάρχουν, είναι παλαιωμένοι και με ότι αυτό συνεπάγεται, η ηλεκτροδότηση. Ξέρετε ότι, κα Μακρή, έχει πάει για παράδειγμα- και είναι πάρα πολύ μεγάλη αν θέλετε εξέλιξη και τομή αυτή- ηλεκτρικό ρεύμα από το Λαύριο σε πολλά από τα νησιά μας, τα οποία όμως δεν μπορούν να διαχειριστούν το παραπάνω ρεύμα, γιατί είναι παλαιωμένο το δικό τους δίκτυο, το οποίο πρέπει πρώτα να αλλάξει για να μπορέσουν να πάρουν περισσότερο ρεύμα; Αυτό λοιπόν το έχουμε πει εδώ και πάρα πολύ καιρό, ότι δηλαδή, επειδή ακριβώς με τα 33 εκατ. των αφίξεων του 2019 από τους μήνες Μάιο ουσιαστικά μέχρι Οκτώβριο, πολλοί προορισμοί φτάσουν στα όριά τους, εάν θέλουμε να συνεχίσουμε να βλέπουμε ανάπτυξη πρέπει πρώτα από όλα να διαχειριστούμε τους προορισμούς αυτούς βελτιώνοντας προφανώς τις υποδομές. Και από την άλλη εμείς, ως ιδιώτες και ως πάροχοι της υπηρεσίας, να βελτιώσουμε το προϊόν μας σε επίπεδο τέτοιο, που να δεχόμαστε πλέον περισσότερο συνάλλαγμα με τον ίδιο κόσμο ή ακόμα και με λιγότερο κόσμο. Αυτό είναι μία τεράστια πρόκληση βέβαια. Αυτό για να γίνει θέλει τρομερή συνέργεια. Δεν είναι μόνο έργο της κεντρικής κυβέρνησης. Πολύ μεγάλο βάρος πέφτει καις την τοπική αυτοδιοίκηση, πολύ μεγάλο βάρος πέφτει και στον ιδιωτικό τομέα. Άρα λοιπόν, η πανδημία αυτήν τη στιγμή που ουσιαστικά δημιούργησε μία πρόσκαιρη καταστροφή, για μένα έχει γεννήσει και μία τεράστια ευκαιρία. Δημιούργησε την προϋπόθεση του RRF, το οποίο ουσιαστικά έχει κονδύλια για να ενισχύσει δράεις στο πλαίσιο το οποίο είπα. Αν λοιπόν εκμεταλλευτούμε σωστά αυτά τα κονδύλια και ο ιδιωτικός τομέας αλλά κυριότερα η κεντρική κυβέρνηση και η τοπική αυτοδιοίκηση, προκειμένου να βελτιώσει υποδομές σε προορισμούς, τότε μπορεί ο τουρισμός να συνεχίσει να αναπτύσσεται, να καλύπτει πολύ μεγάλο μέρος της περιόδου και οι προορισμοί να εξελιχθούν και να μπορούν αν συμβιώνουν οι κάτοικοι με τους τουρίστες σε πάρα πολύ ικανοποιητικό επίπεδο. Δεν λέω ότι είναι εύκολο. Επαναλαμβάνω το λέμε χρόνια και τα βήματα που έχουν γίνει είναι πάρα πολύ λίγα. Όμως ας εκμεταλλευτούμε ή ας προσπαθήσουμε να εκμεταλλευτούμε αυτή την τεράστια ευκαιρία που μας δίνεται τώρα με την πανδημία.
ΤΡΙΤΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ:
Κάτια Μακρή: Σε εσάς αναλογούν στην πρώτη φάση τουλάχιστον 260 εκατ. από το Ταμείο Ανάκαμψης για ανάπτυξη θεματικού τουρισμού, ορεινού τουρισμού, τουρισμού υγείας και ευεξίας. Είναι στη σωστή κατεύθυνση; Μπορούμε έτσι να διευρύνουμε το τουριστικό προϊόν και τη σεζόν, που είναι πάντα το ζητούμενο;
Γιάννης Ρέτσος: Κατ’ αρχήν θέλω να συμφωνήσω και στο κόμμα της τελευταίας ανάλυσης του Σπύρου Θεοδωρόπουλου, συμφωνώ απόλυτα. Να πω ότι έτσι όπως ανέλυσε την κατεύθυνση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, ουσιαστικά για τον τουρισμό αν θέλετε αυτό μπορεί να είναι συμφέρον. Αφενός γιατί οι μεγάλες δημόσιες επενδύσεις όπως σας είπα μπορεί να έχουν άμεση επίπτωση στον τρόπο που βελτιώνονται οι προορισμοί και οι υποδομές των προορισμών με ότι αυτό συνεπάγεται, θετικό στη συνέχεια για την τουριστική δραστηριότητα. Από την άλλη, επειδή ο τουρισμός είναι ένα πλέγμα πολλών μικρών, μικρομεσαίων, οικογενειακών επιχειρήσεων. Αν ο επιχειρηματίας σκεφτεί σωστά, σκεφτεί οραματικά και ακολουθήσει αν θέλετε τον τρόπο της στρατηγικής που προσπαθούμε να υποδείξουμε και αντλήσει χρήματα, μπορεί να βελτιώσει και τις πάγιες εγκαταστάσεις του και την υπηρεσία του για να μπορεί να ανταποκριθεί στην επόμενη μέρα στο τουριστικό μοντέλο που οραματιζόμαστε. Τώρα, αν θέλετε αυτή η θεματική κατάτμηση του τουρισμού εμάς πάντα μας έβρισκε αντίθετους. Ο τουρισμός πλέον, έχει γίνει μια μεγάλη εμπειρία. Δεν υπάρχει αυτό που λέμε θεματικός τουρισμός. Κανείς δεν ταξιδεύει μόνο για να περπατήσει, μόνο για να δει αρχαία ή μόνο για να φάει. Είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων. Ταξιδεύεις για την εμπειρία. Ταξιδεύεις για να χαρείς τον ήλιο και τη θάλασσα και παράλληλα να απολαύσεις και το πολιτιστικό απόθεμα, να κάνεις και την περιήγησή σου, να κάνεις και τη δραστηριότητά σου, τα extreme sports που μπορεί να σου αρέσουν. ‘Αρα λοιπόν το μεγάλο μυστικό είναι πώς συνθέτεις όλο αυτό, πώς φτιάχνεις ένα σύνθετο προϊόν και πώς το προωθείς σωστά, για να μπορέσεις έτσι να αντλήσεις υψηλότερης αν θέλετε οικονομικής δυνατότητας πελάτες.
ΤΕΤΑΡΤΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ:
Η ανάπτυξη σίγουρα θα είναι μεγαλύτερη από το 3,6 που είχε προϋπολογίσει το Υπουργείο Οικονομικών. Όπως είπε ο κ. Φέσσας κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το ακριβές ποσοστό. Νομίζω ότι η Ελλάδα, έχει μπει σε τροχιά ανάπτυξης. Το πρόβλημα, πάντως, το οποίο είναι διαχρονικό, είναι ότι το μέγεθος της οικονομίας είναι τόσο μικρό, που δυστυχώς επηρεάζεται απόλυτα και από γεωπολιτικές, αλλά και από μεγάλες, παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις και το ερωτηματικό είναι, πόσο μπροστά σε μία κρίση είμαστε αυτή τη στιγμή και πόσο θα είναι η διάρκεια αυτής της κρίσης, που υπάρχει, της ενεργειακής δηλαδή και του προβλήματος του πληθωρισμού που κάποιοι δεν το διαβάζουν σαν πρόβλημα. Η χρονική διάρκεια λοιπόν αυτής της κατάστασης, προφανώς θα επηρεάσει και το πόσο τελικά αναπτυξιακή θα είναι η τροχιά στην οποία έχει μπει η ελληνική οικονομία.
Μπορείτε να δείτε το σχετικό απόσπασμα εδώ
