ΠΡΩΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ:
Κώστας Ντελέζος: Να δώσουμε τον λόγο στον Πρόεδρο του ΣΕΤΕ στον κ. Γιάννη Ρέτσο, να μας πει αφενός εάν οι επιχειρήσεις θα είναι έτοιμες για το grand opening, αν θα το λέγαμε έτσι, και αφετέρου για τη στήριξη που θα χρειαστούν, ώστε να καταφέρουν να λειτουργήσουν χωρίς προβλήματα τη φετινή χρονιά, δεδομένου ότι πέρυσι ήταν μία χαμένη χρονιά για όλους όσους ασχολούνται με το κομμάτι του τουρισμού. Επίσης, θα θέλαμε να μας πεις Γιάννη για τα μηνύματα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή, πέρα από τα δημοσιεύματα των ξένων εφημερίδων και τα αφιερώματα που γίνονται στις τηλεοράσεις, από το εξωτερικό σε σχέση με τις όποιες φετινές κρατήσεις. Πώς θα κινηθούμε, πού θα πάμε; Ο λόγος σε εσένα.
Γιάννης Ρέτσος: Καλησπέρα κ. Ντελέζο, καλησπέρα στους υπολοίπους του πάνελ και στους διαδικτυακούς μας θεατές. Κατ’ αρχήν, θα ξεκινήσω συμφωνώντας με αυτό που είπε ο υπουργός και που φαίνεται να είναι και η πολιτική της κυβέρνησης, να προχωρήσουμε με σίγουρα βήματα και όχι βιαστικά.
Ο ΣΕΤΕ, από την αρχή αυτής της πανδημίας, τον Μάρτιο ήδη του 2020 που ξεκινήσαμε να αντιμετωπίζουμε αυτή την πρωτόγνωρη κρίση της πανδημίας, επέλεξε μία τακτική ρεαλισμού και πολύ προσεκτικής αντιμετώπισης της κατάστασης. Συνεργαστήκαμε πάρα πολύ στενά με την κυβέρνηση. Πολλές φορές μάλιστα κατηγορηθήκαμε γι’ αυτό. Αλλά νομίζω ότι εκ του αποτελέσματος, το γεγονός δηλαδή ότι καταφέραμε πέρυσι ένα καλοκαίρι που ουσιαστικά οι περισσότερες από τις αγορές τις ανταγωνίστριες της Ελλάδας παρέμειναν κλειστές. Το ότι καταφέραμε να λειτουργήσουμε, εφαρμόζοντας οι επιχειρήσεις πρωτόκολλα τα οποία πριν από ένα-δύο μήνες από τη στιγμή που κλήθηκαν να τα εφαρμόσουν δεν τα είχαν ποτέ σκεφτεί, ούτε ποτέ τα είχαν σε οποιονδήποτε σχεδιασμό τους. Και το γεγονός ότι καταφέραμε αυτά τα πρωτόκολλα λειτουργίας να τα περάσουμε οι επιχειρήσεις και στους εργαζόμενους, αλλά και στους πολίτες των κοινωνιών που δέχονται τουρισμό, και να εφαρμοστούν με απόλυτη ασφάλεια και να δεχθούμε τελικά προφανώς πολύ λιγότερο κόσμο από όσο είχαμε συνηθίσει να δεχόμαστε, αλλά να δεχτούμε κόσμο πέρυσι το καλοκαίρι, αυτό από μόνο του αφενός αποτελεί μία παρακαταθήκη. Από την άλλη δείχνει ότι η προσεκτική και μεθοδευμένη δουλειά, έχει πάντα αποτελέσματα. Και μέσα σε αυτή την πρωτόγνωρη διαδικασία, που προφανώς γίνανε και λάθη γιατί κανείς δεν μπορεί να πει ότι όταν αντιμετωπίζεις μία κρίση για την οποία δεν υπάρχει προηγούμενο, δεν θα κάνεις και λάθη – όμως τα λάθη αυτά εντοπίστηκαν και διορθώθηκαν – φτάνουμε σήμερα να είμαστε σε μία κατάσταση που πραγματικά δεν μας φοβίζει καθόλου σαν επιχειρήσεις ο τρόπος με τον οποίο θα λειτουργήσουμε και οι διαδικασίες τις οποίες θα εφαρμόσουμε. Είμαστε απόλυτα σίγουροι για αυτές, είμαστε απόλυτα βέβαιοι ότι η καλή δουλειά, η περσινή, θα είναι ακόμη καλύτερη φέτος.
Άλλα είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα: Είμαστε στο τρίτο κύμα της πανδημίας. Φαίνεται ότι το τρίτο κύμα είναι το σφοδρότερο. Δυστυχώς αν κάτσει κάποιος να διαβάσει, το μόνο κοντινό που έχουμε σε αυτή τη σημερινή πανδημία, την Ισπανική γρίπη του 1918, θα διαπιστώσει ότι το τρίτο κύμα που ήταν την άνοιξη του 1919 ήταν και αυτό το σφοδρότερο αυτής της ιστορίας. Άρα λοιπόν, είμαστε τώρα στα πρόθυρα της τουριστικής περιόδου, μάλιστα τελειώνουμε τον Μάρτιο που θυμίζω ότι το πρώτο τρίμηνο του χρόνου είναι το τρίμηνο που γίνεται η πλειοψηφία των προκρατήσεων, τουλάχιστον στα ξενοδοχεία εποχικής λειτουργίας, και τη στιγμή που μιλάμε είμαστε στην κορύφωση του τρίτου κύματος και στη χώρα μας, αλλά και στο εξωτερικό. Σίγουρα στην Ευρώπη αλλά και σε άλλες μεγάλες μας αγορές. Οπότε λοιπόν αυτήν τη στιγμή, ενδεχομένως κάποιος εκπρόσωπος παραγωγικής τάξης θα πίεζε την κυβέρνηση, θα πίεζε προς κάθε κατεύθυνση να ανοίξει ο τουρισμός. Εμείς από την άλλη λέμε ήρεμα, προσεκτικά, μεθοδικά, επιλέξαμε να μη βιαστούμε. Διότι πραγματικά ο τρόπος που θα λειτουργήσουμε θα καθορίσει και τη συνέχεια.
Είμαστε κ. Ντελέζο αυτή τη στιγμή σε μια κατάσταση υγειονομικά που απ’ ότι φαίνεται και απ’ ότι λένε οι επιστήμονες και τα μοντέλα που χρησιμοποιούν, τον Απρίλιο η χώρα μας στον χάρτη του ECDC θα είναι κόκκινη. Αυτό δημιουργεί ένα μεγάλο ζήτημα. Διότι αν δεχτούμε ότι κάποια στιγμή τον Απρίλιο, θα αρχίσει η αποκλιμάκωση της πανδημίας, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα αρχίσει ο κόσμος πλέον, πέρα από την αναζήτηση, να προχωρά σε κράτηση, είναι ένα θέμα η εικόνα της Ελλάδος σε σχέση με τους ανταγωνιστικούς προορισμούς. Και παρ’ ότι το brand μας είναι πάρα πολύ ισχυρό και έχουμε παρακαταθήκη στις αγορές μας την περσινή καλή λειτουργία, προσωπικά με ανησυχεί πάρα πολύ η εικόνα η επιδημιολογική της Ελλάδος τον Απρίλιο.
Επίσης, ένα άλλο ζήτημα το οποίο μας απασχολεί, είναι ότι ο τουρισμός, το άνοιγμα του τουρισμού, οι ανακοινώσεις και το αναλυτικό σχέδιο, προφανώς θα πρέπει να ακολουθήσουν το σταδιακό άνοιγμα της αγοράς. Διότι είναι οξύμωρο το σχήμα, να έχουμε κλειστό το λιανεμπόριο, να έχουμε κλειστή κάθε οικονομική δραστηριότητα αυτή τη στιγμή, ή τέλος πάντων πολλές οικονομικές δραστηριότητες, και να ανοίγουμε τον τουρισμό. Αυτό προφανώς θα δημιουργήσει και ένα κύμα αντίδρασης στο εσωτερικό της χώρας. Μην ξεχνάτε ότι πέρυσι, από κάποιους θεωρώ πολύ κακόβουλα, δημιουργήθηκε μία αίσθηση ότι το δεύτερο κύμα οφείλεται στον τουρισμό, κάτι το οποίο έχει απορριφθεί περίτρανα, με στοιχεία τεκμηριωμένα ότι δεν έχει καμία απολύτως συμμετοχή ο τουρισμός στο δεύτερο κύμα. Αλλά είναι πολύ εύκολο να πυροδοτηθεί πάλι μία αν θέλετε αντίδραση. Άρα, από τη στιγμή που είμαστε in line σε αυτό με την κυβέρνηση, θα πρέπει να προχωρήσουμε με σταθερά βήματα, πάρα πολύ συγκροτημένα και αναλύοντας ένα ξεκάθαρο σχέδιο, σημεία του οποίου ανέλυσε προηγουμένως και ο υπουργός. Αλλά θεωρώ ότι το επόμενο διάστημα, τις επόμενες εβδομάδες θα είναι πιο συγκεκριμένο. Νομίζω ότι μπορεί να φτάσουμε κάποια στιγμή από τα μέσα Μαΐου, εγώ θα το έβλεπα προς τα τέλη Μαΐου, γιατί εμείς της αγοράς γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά ότι ο Απρίλιος και ο Μάϊος δεν υπολογίζονται φέτος στην τουριστική σεζόν. Δεν προσδοκούμε τίποτα αυτούς τους μήνες. Αλλά αν καταφέρουμε από τον Ιούνιο να μπούμε σε μία κατ’ αρχήν αναγνωριστική υποτυπώδη σεζόν και όσο βελτιώνονται τα πράγματα, όσο προχωρούν οι εμβολιασμοί, όσο δημιουργούνται τείχη ανοσίας, όσο τα κρούσματα πέφτουν και επανέρχεται η διάθεση του κόσμου να ταξιδέψει, να πάμε σε ένα δεύτερο εξάμηνο το οποίο ελπίζουμε, προσδοκούμε, θα κάνουμε ό,τι μπορούμε να μας εκπλήξει ευχάριστα.
Ένα άλλο σημείο το οποίο το έχουμε συζητήσει με την κυβέρνηση, επειδή ακριβώς έχει αυτές τις ιδιαιτερότητες η χρονιά φέτος, είναι για τις αγορές μας. Δεν θα πρέπει να λειτουργήσουμε μαξιμαλιστικά αλλά στοχευμένα, με τις βασικές μας αγορές και εκεί που πραγματικά μπορούμε να προσδοκούμε ότι θα έχουμε κάποιο αποτέλεσμα. Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος, μιλάω προφανώς για τις Ευρωπαϊκές αγορές, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Μ. Ανατολή, κυρίως το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Ήδη με το Ισραήλ και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν προχωρήσει οι συζητήσεις. Ίσως σε δευτερολογία μας τα πει καλύτερα και ο υπουργός. Με τη Ρωσία επίσης έχουν γίνει κουβέντες και είναι πάρα πολύ σημαντικό ότι όταν επεξηγήθηκε το Green Digital Certificate, τι ακριβώς προβλέπει, αφήνει στη διακριτική ευχέρεια των κρατών-μελών να αναγνωρίσουν και άλλα εμβόλια αν θέλουν, πέρα από αυτά που έχει αναγνωρίσει το ΕΜΑ. Αυτό είναι ένα «κλείσιμο του ματιού», προς τα κράτη-μέλη και ειδικά τις τουριστικές χώρες όπως είμαστε και εμείς, να δεχόμαστε και εμβολιασμένους με το Sputnik. Άρα, αυτό αμέσως-αμέσως ανοίγει την αγορά της Ρωσίας. Αλλά θυμίζω ότι και εντός ΕΕ υπάρχουν χώρες, για παράδειγμα η Ουγγαρία, που έχουν εμβολιαστεί με το κινέζικο εμβόλιο. Άρα, αυτό είναι μία δυνατότητα που μας αφήνει να μιλήσουμε και με αγορές πέρα από τα εμβόλια τα αναγνωρισμένα από τον ΕΜΑ. Το μεγάλο ερωτηματικό για μένα, είναι η αγορά των ΗΠΑ, η οποία παρ’ ότι αν δεν κάνω λάθος είναι η τρίτη ή η τέταρτη αγορά σε αφίξεις, μιλάω πάντα στα νούμερα του peak του 2019, είναι η πρώτη σε κατά κεφαλήν έσοδο. Είναι η καλύτερή μας αγορά που αποτελεί εξακολουθητικά ερωτηματικό γιατί τη στιγμή που μιλάμε δεν έχει γίνει καμία απολύτως επαφή σε ευρωπαϊκό επίπεδο με τις ΗΠΑ για την αποκατάσταση της μετακίνησης πολιτών από τη μία ήπειρο στην άλλη. Αυτό είναι κάτι εξαιρετικά σημαντικό, το έχουμε επικοινωνήσει και στην κυβέρνηση. Θεωρούμε ίσως ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να γίνει κάποια προσπάθεια κάποιου τύπου διμερούς συμφωνίας, παρότι μιλάμε για μία πάρα πολύ σημαντική χώρα και δεν ξέρω κατά πόσο μία ευρωπαϊκή χώρα θα μπορούσε να κάνει αυτό το πράγμα. Σε κάθε περίπτωση όμως ο τρόπος που θα λειτουργήσει η Αμερική, ειδικά ο χρόνος που θα λειτουργήσει η Αμερική, είναι πάρα πολύ σημαντικός και είναι βαρόμετρο για το πώς τελικά θα κυλήσουν τα πράγματα στο δεύτερο εξάμηνο.
Εν κατακλείδι, οι επιχειρήσεις είναι έτοιμες. Έχουμε εφαρμόσει τα πρωτόκολλα. Να τονίσω επίσης, επειδή στο μυαλό ενδεχομένως του πολύ κόσμου ο τουρισμός είναι εποχική δραστηριότητα, ναι, στην πλειοψηφία του είναι, ότι υπάρχει και ένας σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων που δεν είναι αμελητέα ποσότητα του συνόλου, ενδεχομένως άνω του 30% του τουριστικού ετήσιου εσόδου, που παράγεται από επιχειρήσεις οι οποίες λειτουργούν 12 μήνες τον χρόνο και όχι εποχικά. Και μιλάω για ξενοδοχεία, μιλάω για τουριστικά γραφεία, μιλάω για τα αεροδρόμια, τις αεροπορικές εταιρείες. Αυτές λοιπόν οι εταιρείες αυτή τη στιγμή ουσιαστικά, ενώ είναι σε καθεστώς λειτουργίας, διότι δεν έχει απαγορευτεί η λειτουργία τους, έχει παύσει η λειτουργία τους. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι το πώς θα χειριστούμε τα πράγματα από εδώ και στο εξής, ο τρόπος με τον οποίο θα ανοίξουμε και η ασφάλεια με την οποία θα ανοίξουμε, θα καθορίσει το άμεσο και το απώτερο μέλλον, όχι μόνο των εποχικών επιχειρήσεων του τουρισμού, αλλά του συνόλου των επιχειρήσεων. Έχουμε ισχυρό brand. Το 5ο πιο ισχυρό παγκοσμίως. Θεωρώ ότι θα το κεφαλαιοποιήσουμε. Θέλουμε και λίγη τύχη, να μας βοηθήσουν λίγο οι συνθήκες της πανδημίας.
Σε ό,τι αφορά το πλέγμα των μέτρων στήριξης, το έχω πει επανειλημμένα, όχι μόνο για τον τουρισμό αλλά για ολόκληρη την οικονομία, θεωρώ ότι ήταν από τα πιο σημαντικά που είδαμε σε πανευρωπαϊκό επίπεδο πέρυσι τον Μάρτιο. Αυτή τη στιγμή, τα μέτρα που είναι εν ισχύ, έχουν καλύψει τον τουρισμό. Είμαστε σε συζητήσεις και θεωρώ θα έχει αίσια έκβαση αυτό, τα μέτρα που αφορούν την εργασία, τη ρευστότητα των επιχειρήσεων να συνεχιστούν και το β’ τρίμηνο του χρόνου.
Συζητάμε με την κυβέρνηση, τα αρμόδια υπουργεία και το υπουργείο Τουρισμού, το Εργασίας και το Οικονομικών που είναι τα καθ’ ύλην αρμόδια υπουργεία για τα μέτρα στήριξης. Είμαι πολύ αισιόδοξος ότι άμεσα θα έχουμε ανακοινώσεις που θα απαντούν στη συνέχιση των μέτρων για το επόμενο διάστημα.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ:
Κώστας Ντελέζος: Όταν θα αρχίσει να ανοίγει ο τουρισμός είναι γεγονός ότι θα ενταθεί και ο ανταγωνισμός. Γιάννη ποια πιστεύεις ότι θα πρέπει να είναι τα ελληνικά όπλα σε αυτή τη διεκδίκηση, γιατί θα έχουμε μία πίτα συγκεκριμένη. Δεν ξέρω εάν θα επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις για να πάμε στο 40% ή στο 50% της τουριστικής κίνησης του 2019, ωστόσο το μόνο βέβαιο είναι ότι θα υπάρξει έντονος ανταγωνισμός. Πώς το βλέπεις αυτό;
Γιάννης Ρέτσος: Κώστα έντονο ανταγωνισμό είχαμε και στις κανονικές χρονιές του τουρισμού. Θεωρώ ότι αυτό δεν αλλάζει. Και μάλιστα τα τελευταία 7 χρόνια της ανόδου του τουρισμού, από το 2013 έως το 2019, πετύχαμε εκπληκτικά νούμερα μέσα σε καθεστώς δημοσιονομικής κρίσης. Και βέβαια έχουμε μία ανελαστικότητα στις τιμές μας διότι το ΦΠΑ στην Ελλάδα, στο προϊόν το δικό μας, είναι πολύ μεγαλύτερο, το διπλάσιο σχεδόν από τον ανταγωνισμό. Άρα λοιπόν, ο ανταγωνισμός και φέτος, για όσες αγορές λειτουργήσουν, θα είναι ισχυρός. Αλλά να σου πω την αλήθεια δεν τον φοβάμαι. Αν και θα ήταν καλό η κυβέρνηση έστω και την τελευταία στιγμή… ίσως είναι το μοναδικό πράγμα που δεν έχει υιοθετήσει από όσα έχουμε προτείνει, δηλαδή τη μείωση του ΦΠΑ μόνο για φέτος και στο κομμάτι της διαμονής, ώστε να υπάρχει και η ευελιξία του όπλου της στιγμής, σε αυτή τη μάχη του καλοκαιριού. Από την άλλη όμως είναι όπως είπα και πριν, τόσο ισχυρό το brand μας. Είναι το 5ο ισχυρότερο brand στον κόσμο, σύμφωνα με το Index του Simon Anholt, που είναι ο «γκουρού» του nation branding. Και επίσης υπάρχει και η εμπειρία όπως είπα από την περσινή χρονιά, όπως επίσης και ένα αίσθημα που έχει δημιουργηθεί προς τις αγορές μας. Διότι οι αγορές μας προφανώς δεν είναι μόνο ατομικός επισκέπτης. Eίναι αυτός που τον διακινεί και στον μαζικό μας προορισμό, οι tour operator που από πέρσι έχουν σχηματίσει μία εξαιρετική εικόνα για τον τρόπο που η χώρα μας αντιμετώπισε τον τουρισμό και τη λειτουργία του. Οπότε λοιπόν, θεωρώ ότι με αυτά τα όπλα θα ανταγωνιστούμε και φέτος. Είναι δεδομένο ότι η πίτα θα είναι πάρα πολύ μικρότερη και η προσφορά θα είναι πολύ μεγαλύτερη. Αν όμως λειτουργήσει η αγορά, από τη στιγμή που θα αρχίσει να λειτουργεί, αυτό που πρέπει να πάρουμε, θα το πάρουμε.
Αν μου επιτρέπεις όμως εδώ, θα ήθελα να βάλω και μια άλλη παράμετρο στη συζήτηση, μιας και νομίζω ότι το έχουμε επικεντρώσει πάρα πολύ στο τι θα γίνει φέτος. Φέτος είναι ούτως ή άλλως μια χρονιά πανδημίας. Είπε και ο Γιάννης Παράσχης, μιλάμε για 12 μήνες πανδημίας φέτος. Ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει. Εμείς θα κάνουμε το καλύτερο, οι επιχειρηματίες, θεωρώ το υπουργείο, η κυβέρνηση από την πλευρά της. Ελπίζω στο τέλος να είναι ένα θετικό αποτέλεσμα, καλύτερο από πέρυσι, μέσα σε αυτό το εύρος που έχουμε πει, το οποίο εύρος ουσιαστικά, αυτό μεταξύ 40% και 50%, θα ικανοποιήσει εν μέρει και τις απαιτήσεις του προϋπολογισμού. Διότι γνωρίζουμε όλοι πάρα πολύ καλά τις επιπτώσεις του τουρισμού στο ΑΕΠ της χώρας.
Θέλω όμως να μιλήσω λίγο για το μέλλον. Διότι πριν από την πανδημία και μέχρι το 2019, ο ΣΕΤΕ συνεχώς μιλούσε για αλλαγή κατεύθυνσης και αλλαγή μοντέλου. Και λέγαμε ότι τα νούμερα τα οποία έχουμε πετύχει τα τελευταία χρόνια, είχαμε πετύχει, με αποκορύφωμα το 2019 που φτάσαμε στα 18,5 περίπου δισ. άμεσα έσοδα και 33 εκατ. επισκέπτες, είχαν φτάσει προορισμούς σε οριακό σημείο. Και μιλήσαμε πάρα πολύ έντονα και για διαχείριση προορισμών και για ισχυροποίηση και ενίσχυση των υφιστάμενων προϊόντων μας, καλύτερη προώθηση προς το εξωτερικό κ.λ.π. Παρ’ ότι η πανδημία φαίνεται να ανέκοψε όλη αυτή τη συζήτηση, άποψή μας είναι ότι δημιούργησε μια τεράστια ευκαιρία. Περάσαμε το 2020 με περίπου το 1/5 των επισκεπτών που είχαμε το 2019 και το 2021 στην καλύτερη των περιπτώσεων θα έχουμε κάτω από τους μισούς που είχαμε το 2019. Άρα λοιπόν, αυτός ο χρόνος, σε συνδυασμό με την ευκαιρία που δίνεται από το Ταμείο Ανάκαμψης και τα χρήματα τα οποία θα διοχετευθούν στη χώρα μας για επενδύσεις που θα έχουν σχέση με την αειφορία, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την ψηφιοποίηση κ.λ.π., είναι μία χρυσή ευκαιρία. Οι αλλαγές που θέλαμε να γίνουν πριν και οι οποίες απαιτούσαν πολύ μεγάλη συναίνεση σε όλα τα επίπεδα, στο κοινωνικό επίπεδο, στο πολιτικό, στο οικονομικό επίπεδο και είναι πάρα πολύ δύσκολο οι συναινέσεις αυτές να επιτευχθούν σε περίοδο ευημερίας, δεν είναι παρά χρυσή ευκαιρία θεωρώ, να γίνουν τώρα πολύ πιο γρήγορα. Και να εμφανιστούμε πλέον στην παγκόσμια τουριστική αγορά, όταν τα πράγματα θα είναι καλύτερα και θα έχουν ομαλοποιηθεί, σε δύο-τρία χρόνια από σήμερα, με πολύ καλύτερο πρόσωπο, με πολύ πιο ενισχυμένο προϊόν, με πολύ καλύτερη δυνατότητα προώθησής του και με πολύ καλύτερες υποδομές. Το οποίο για τον τουρισμό, όπως και για πολλές άλλες οικονομικές δραστηριότητες, είναι το άλφα και το ωμέγα. Και είμαι πολύ αισιόδοξος γι’ αυτό. Διότι σαν ΣΕΤΕ έχουμε συμμετοχή και στην κουβέντα που έγινε με την επιτροπή Πισσαρίδη για το σχέδιο Πισσαρίδη, αλλά και στην πρόταση προς το Ταμείο Ανάκαμψης με προτάσεις για τις υποδομές, για τις υποδομές σε όλη την Ελλάδα, όχι μόνο στους μεγάλους μας τουριστικούς προορισμούς, αλλά και σε μικρότερους, υποδεικνύοντας εμβληματικά έργα, αλλά και υποδεικνύοντας και πιλοτικά έργα, τα οποία θα μπορούσαν να ενταχθούν. Σας λέω ένα παράδειγμα. Έχουμε προτείνει ένα έργο το οποίο νομίζω ότι έχει συμπεριληφθεί στον φάκελο, η πιλοτική μετατροπή της Ρόδου σε «πράσινο» προορισμό. Αν λοιπόν εκμεταλλευτούμε αυτόν τον χρόνο, το πρώτο χρονικό διάστημα εννοώ της πανδημίας, και λειτουργήσουμε ομαδικά και διαφοροποιήσουμε, διορθώσουμε τα λάθη που κάναμε και δημιουργήσουμε προϊόντα και λειτουργήσουμε έτσι όπως πρέπει να λειτουργήσουμε για την επόμενη μέρα, μπορεί τελικά αυτό το δυστύχημα της πανδημίας, να εξελιχθεί σε ευτύχημα για τον ελληνικό τουρισμό και να οδηγήσει σε μια νέα ανοδική πορεία η οποία να κρατήσει το ίδιο ή ακόμη και περισσότερο από όσο η προηγούμενη.
ΤΡΙΤΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ:
Κώστας Ντελέζος: Θα ήθελα να ρωτήσω και για τις αγορές. Δηλαδή, η βρετανική αγορά είδαμε ότι έχει προχωρήσει τους εμβολιασμούς, είναι σχετικά μπροστά. Η γερμανική αγορά, η οποία είναι η δεύτερη μεγάλη αγορά, πού βρίσκεται; Τι εικόνα έχουμε, αν υπάρχει κάποια εικόνα, ποιος είναι ο παράγοντας.
Γιάννης Ρέτσος: Η πανδημία είναι ο παράγοντας. Τώρα μόλις είδα στο Bloomberg μία είδηση ότι οι Γερμανοί αποφάσισαν, τα ομόσπονδα κράτη, να παρατείνουν το lockdown μέχρι τις 18 Απριλίου, λόγω του αριθμού των κρουσμάτων. Άρα λοιπόν αυτός είναι ο παράγοντας ο οποίος θα μας πηγαίνει και τον Απρίλιο και τον Μάιο θα είναι αυτός ο αποφασιστικός.
Από την άλλη, οι Γερμανοί είναι παραδοσιακά με τους Βρετανούς, οι δύο σημαντικότερες αγορές μας. Εναλλάσσονται στην πρώτη και δεύτερη θέση για την Ελλάδα. Επίσης, ο μεγαλύτερος tour operator αυτή τη στιγμή, η TUI, είναι ένας οργανισμός ο οποίος έχει λάβει 5 δισ. ενίσχυση από το γερμανικό κράτος. Άρα λοιπόν έχει κάθε συμφέρον αν θέλετε να προωθήσει τα ταξίδια προς το εξωτερικό. Και η Ελλάδα συγκαταλέγεται στους τοπ 3 μονίμως αγαπημένους προορισμούς των Γερμανών για διακοπές. Άρα όταν λειτουργήσει η Γερμανία, είναι βέβαιο ότι οι Γερμανοί θα έρθουν στην Ελλάδα. Από την άλλη, οι Ιταλοί και οι Γάλλοι που είναι παραδοσιακές επίσης αγορές, το τουριστικό εισόδημα 50% είναι από το εσωτερικό και 50% είναι από τα εισερχόμενα ταξίδια. Οι μεγάλες, οι πλούσιες χώρες της Ευρώπης, για φέτος τουλάχιστον, και οι Βρετανοί το ίδιο, έχουν πάρα πολύ μεγάλο συμφέρον να κρατήσουν τον κόσμο τους στις χώρες τους, για λόγους οικονομικούς, το λεγόμενο «staycation». Άρα και αυτό θα παίξει ρόλο. Θα γίνει προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι βέβαιο αυτό. Από την άλλη επαναλαμβάνω, επειδή ο κόσμος έχει πιεστεί πάρα πολύ, είναι έναν χρόνο ουσιαστικά κλεισμένος στα σπίτια του, όταν του δοθεί η ευκαιρία να ταξιδέψει, θα ταξιδέψει. Και θα έρθει και στη χώρα μας.
