Δείτε εδώ την διαδικτυακή συζήτηση που διοργάνωσε η Grand Thornton με θέμα: “Η ελληνική οικονομία την εποχή του Covid-19” και συντόνισε η δημοσιογράφος κ. Μαρία Σαράφογλου και παρακάτω την απομαγνητοφωνημένη παρέμβαση του προέδρου ΣΕΤΕ, κ. Γιάννη Ρέτσου.
Πρώτη παρέμβαση
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Να πάμε και στον κ. Ρέτσο, γιατί ο τουρισμός κ. Ρέτσο είναι ο τομέας που δέχθηκε το μεγαλύτερο πλήγμα από την πανδημία και οι αερομεταφορές, και τα ξενοδοχεία, ο πρωθυπουργός μας προετοίμασε για ένα πολύ διαφορετικό καλοκαίρι και παραμένει θολό το τοπίο της λειτουργίας των ξενοδοχείων. Πώς λοιπόν θα γίνει η επανεκκίνηση, εδώ του τουρισμού στη χώρα μας; Κάποιοι μιλούν για χαμένη τουριστική σεζόν και ακούμε περίεργα πράγματα, πρωτοφανή, για σύναψη διμερών συμφωνιών, για συγκεκριμένα πρωτόκολλα δηλαδή με χώρες και για έναν έτσι αποστειρωμένο τουριστικό διάδρομο που θα χρησιμοποιήσουν οι τουρίστες ώστε να φτάσουν εδώ στη χώρα μας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Καλησπέρα και από εμένα, ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση. Πραγματικά μεταφορές και τουρισμός είναι οι πρώτοι τομείς που επλήγησαν και είναι οι τελευταίοι που θα ανακάμψουν από αυτή την ιστορία της πανδημίας. Συμπληρώνοντας τα στοιχεία τα σημερινά που παρουσιάσατε, για την ύφεση στην Ευρωζώνη, να συμπληρώσω ότι, παρ’ ότι έχουμε παρόμοιες προβλέψεις με Ισπανία και Ιταλία, το θεωρώ λογικό γιατί ο τουρισμός στις τρεις χώρες συμβάλλει περίπου άμεσα το ίδιο στο ΑΕΠ, γύρω στο 13%. Εχουμε όμως μια σημαντική διαφορά με αυτές τις δύο χώρες, ότι το μείγμα στην Ισπανία και στην Ιταλία είναι περίπου 50%-50% εισερχόμενο και εγχώριο, ενώ σε εμάς είναι περίπου 93%-7% εισερχόμενο και εγχώριο. Οπότε αντιλαμβάνεστε ότι χάνοντας το 93% του εισερχόμενου, πόσο δυσμενέστερη είναι η θέση της Ελλάδας, τη στιγμή που οι άλλες δύο χώρες μπορούν τουλάχιστον να διεκδικήσουν μέρος της εγχώριας ζήτησης την οποία ούτως ή άλλως έχουν. Οπότε είμαστε σε μία κατάσταση αυτή τη στιγμή που προβλέψεις δεν μπορούν να γίνουν, γιατί αν δεν καθοριστεί ο τρόπος που θα ξαναπετάξουν τα αεροπλάνα, ουσιαστικά δεν μπορούμε να μιλάμε για πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις και πόσο μπορεί να προσβλέπουμε σε τουριστική περίοδο φέτος.
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Αν επιλυθεί αυτό το θέμα, είναι έτοιμη η χώρα μας να υποδεχθεί ξένους τουρίστες;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Κοιτάξτε, η χώρα μας κατ’ αρχήν έχει κάνει μία από τις πιο πετυχημένες, αν όχι την πιο πετυχημένη διαχείριση του υγειονομικού ζητήματος στην Ευρώπη. Από αυτή την άποψη λοιπόν, θα έχετε δει ήδη ότι υπάρχουν δημοσιεύματα σε όλο τον κόσμο αλλά κυρίως στην Ευρώπη που ουσιαστικά λένε ότι εάν και εφόσον υπάρξει τουριστική κίνηση , η Ελλάδα θα είναι ένας από τους πρώτους προορισμούς που ο κόσμος θα επισκεφθεί. Όμως είμαστε απαισιόδοξοι στο εάν θα προκύψει πανευρωπαϊκή διαδικασία. Θεωρώ ότι δεν θα προκύψει.Θεωρώ ότι έχουν πολλούς λόγους αυτή τη στιγμή, οι χώρες ειδικά της δυτικής Ευρώπης, να μη συμφωνήσουν σε πανευρωπαϊκά πρωτόκολλα, έχουν τα δικά τους προβλήματα να αντιμετωπίσουν, έχουν τις δικές τους οικονομίες να στηρίξουν, οπότε…
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Είναι και οικονομίες που, ορισμένες δεν εξαρτώνται από τον τουρισμό. Η γερμανική κυβέρνηση για παράδειγμα καλεί ανοιχτά τους πολίτες να μην ταξιδέψουν το επόμενο διάστημα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Γι’ αυτό βλέπω πιο πιθανό τις διακρατικές συμφωνίες. Εκεί που θα υπάρξει σίγουρα μια πανευρωπαϊκή απόφαση έχει να κάνει με τις αερομεταφορές. Δηλαδή θα πετάξουν τα αεροπλάνα με ένα συγκεκριμένο τρόπο νομίζω πανευρωπαϊκά. Από εκεί και πέρα θα υπάρξουν, λογικά, εφόσον εξελιχθούν καλά υγειονομικά τα πράγματα τις επόμενες εβδομάδες – ο Μάϊος είναι πολύ κρίσιμος μήνας- θα υπάρξουν λοιπόν κάποιες διακρατικές συμφωνίες. Θα ξεκινήσουν πολύ συγκρατημένα. Ήδη η Ελλάδα μιλάει με κάποιες μικρές χώρες οι οποίες επίσης έχουν κάνει καλή διαχείριση του υγειονομικού ζητήματος. Αναφέρω ενδεικτικά το Ισραήλ, την Κύπρο, ίσως και κάποιες Βαλκανικές. Οπότε λοιπόν ουσιαστικά είναι βλέποντας και κάνοντας και σίγουρα η εικόνα δεν θα ξεκαθαρίσει πριν τα τέλη Μαΐου, αρχές Ιουνίου.
Δεύτερη παρέμβαση:
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Και μια και μιλάμε για επιχειρήσεις να πάμε και στις τουριστικές, στον κ. Ρέτσο, θα ήθελα να μου πείτε κ. Ρέτσο αν είναι επαρκή τα μέτρα που έχουν ληφθεί, τι ζητάτε εσείς να γίνει άμεσα, για να μπορέσει να καταστεί βιώσιμη μια επιχείρηση φέτος το καλοκαίρι και δεν μιλώ μόνο για τις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες. Και αν θα πρέπει να δοθεί η δυνατότητα χρηματοδότησης των τουριστικών επιχειρήσεων και μέσα από ευρωπαϊκά κονδύλια.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Κ. Σαράφογλου, τα μέτρα του πρώτου ημιχρόνου όπως το λέω εγώ και όχι τόσο χρονικά, όσο θεματικά, ήταν επαρκή γιατί ήταν μια κατάσταση η οποία προέκυψε πολύ απότομα. Χρειάστηκε λοιπόν να παρθούν κάποια μέτρα για να μπουν επιχειρήσεις και εργαζόμενοι σε ένα καθεστώς safe mode όπως το λέω, πρόσκαιρης επιβίωσης, μέχρι την επόμενη μέρα. Πιο κρίσιμο όμως είναι το δεύτερο ημίχρονο. Η επόμενη φάση, η οποία θα είναι και πιο μεγάλη χρονικά, δεν θα είναι δύο μηνών όπως ήταν η διαδικασία που έχουμε ζήσει μέχρι σήμερα. Θα είναι πολύ μεγαλύτερη και θα είναι πολύ πιο επώδυνη. Εδώ λοιπόν, το πιο σημαντικό από όλα για να επανεκκινήσει μια δραστηριότητα η οποία αυτή τη στιγμή ουσιαστικά έχει σταματήσει – είπαμε πριν για τα πρωτόκολλα, αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, αλλά νομίζω ότι θα αντιμετωπιστεί και από τις συνθήκες έτσι όπως θα εξελιχθούν – πιο σημαντικό λοιπόν είναι η στήριξη της απασχόλησης. Στον τουρισμό το 2019 με τα στοιχεία της Εργάνης, το Q3 απασχολούνταν 700.000 εργαζόμενοι. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν πόσο μεγάλος είναι ο κίνδυνος φέτος έκρηξης της ανεργίας, σε περίπτωση που…
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Πόσες θέσεις εργασίας υπολογίζετε ότι μπορεί να χαθούν;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Αυτή τη στιγμή, από τη στιγμή που είμαστε στο μηδέν, δυνητικά θα μπορούσαν και όλες. Εδώ είναι το μεγάλο λοιπόν στοίχημα, πώς στηρίζεις θέσεις απασχόλησης και αυτό προφανώς μπορεί να γίνει με ανάλογα προγράμματα, όπως αυτά που εφαρμόζονται στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, που διαμοιράζουν ουσιαστικά, όχι με τον ίδιο τρόπο αλλά διαμοιράζουν το κόστος μεταξύ της επιχείρησης, του κράτους και ένα μερίδιο αναλαμβάνει και ο εργαζόμενος. Αυτοί είναι μέθοδοι και τρόποι. Προέρχονται προφανώς από επιδοτήσεις. Ααυτή τη στιγμή στην Ελλάδα βρίσκεται σε εξέλιξη το πρόγραμμα SURE. Δυστυχώς η χώρα μας επειδή από αυτό το ταμείο ουσιαστικά οι χώρες παίρνουν την αναλογία μάλλον του ΑΕΠ τους, δυστυχώς τα χρήματα είναι λίγα αυτή τη στιγμή. Είναι 1,5 δισ. τα οποία θα χρησιμοποιηθούν για αυτό το σκοπό. Η ανάγκη επιδότησης θα είναι πολύ μακρύτερη από αυτό που αρχικά θα προβλεφθεί αλλά θέλω να πιστεύω ότι κάποια στιγμή η Ευρωπαϊκή Ένωση θα δράσει και πιο συντονισμένα και θα έρθουν και άλλα χρήματα μέσα στο 2020 και όχι στο 2021.
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Άρα με τη βοήθεια της Ευρώπης θα στηριχθεί η απασχόληση λέτε και στον τουριστικό τομέα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Προφανώς γιατί μιλάμε για επιδοτήσεις στο συγκεκριμένο ζήτημα. Πρέπει επίσης να επεκταθεί το δίχτυ προστασίας των ανέργων, διότι σαφώς και θα υπάρξουν πολλοί άνεργοι φέτος. Και αυτό είναι ένα τεράστιο επίσης ζήτημα, το οποίο έχει να κάνει και με την κοινωνική συνοχή. Κα ιαπό εκεί και πέρα οι επιχειρήσεις που θα λειτουργήσουν, όσες είναι αυτές, μακάρι να είναι περισσότερες από ότι περιμένουμε σήμερα, θα πρέπει να στηριχθούν με τα εργαλεία ρευστότητας, κάποια από τα οποία έχουν ήδη ανακοινωθεί – το εγγυοδοτικό της Αναπτυξιακής Τράπεζας με τα 2 δις. εγγύηση που θα προκύψει με τη μόχλευση ένα ποσό γύρω στα 7 δις. – και να έχουμε και ανταγωνιστικά εργαλεία. Για αυτό έχουμε ζητήσει οριζόντια μείωση του ΦΠΑ στον τουρισμό, θεωρώντας ότι όχι τόσο φέτος, γιατί φέτος πάμε για μια πολύ μικρή τουριστική περίοδο, αλλά το 2021, που θα είναι η προσπάθεια της ανάκαμψης, να σκεφθείτε ότι θα επανέλθουν μαζί με εμάς και οι μεγάλες τουριστικές δυνάμεις, που είναι η Ισπανία, η Ιταλία, η Γαλλία, άρα λοιπόν εκεί…
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Άρα πόσος χρόνος υπολογίζετε ότι θα χρειαστεί για να επανακάμψει ο τουρισμός στη χώρα μας; Να επανέλθουμε δηλαδή στην πρότερη κατάσταση;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Για να είμαστε ρεαλιστές, αφού κλείσω με το ΦΠΑ το οποίο θα είναι σημαντικό εργαλείο για να ανταγωνιστούμε του χρόνου τους βασικούς μας ανταγωνιστές, για να είμαστε λοιπόν ρεαλιστές, το 2021 θεωρώ ότι υπό προϋποθέσεις και ιατρικές, θα είναι μια χρονιά σημαντικής ανάκαμψης, αλλά για να μιλήσουμε για τα έσοδα του 2019, δεν νομίζω ότι αυτό μπορεί να γίνει πριν από το 2023. Σε κάθε περίπτωση όμως…
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Πριν το 2023…
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Ναι αλλά επειδή τα έσοδα του 2019 κ. Σαράφογλου ήταν το απόλυτο ρεκόρ του τουρισμού, ακόμα και το 2021, 2022 να φτάσουμε σε ένα μερίδιο του 70% των εσόδων που είχαμε το 2019, δεν θα πρέπει αυτό να θεωρηθεί καταστροφή ή αποτυχία για τη χώρα, σε καμία περίπτωση.
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Βοηθήστε με να προχωρήσουμε γιατί βλέπω πάρα πολλά ερωτήματα από αυτούς που παρακολουθούν τη συζήτησή μας και τα περισσότερα κ. Ρέτσο απευθύνονται σε εσάς, δεν θέλω να σας τρομάξω…
Ρωτούν λοιπόν, με δεδομένη τη μειωμένη τουριστική κίνηση από το εξωτερικό μήπως θα έπρεπε λένε οι ξενοδοχειακές μονάδες στον εγχώριο τουρισμό, να μειώσουν τις τιμές ή να κάνουν προγράμματα, όπως επιταγές κοινωνικού τουρισμού, για να μην χαθεί τελείως η τουριστική περίοδος;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Κατ’ αρχήν ξέρετε ότι τις τιμές τις καθορίζει η προσφορά και η ζήτηση. Άρα με μία χαμηλή ζήτηση, που θα είναι δεδομένη φέτος, οι τιμές θα είναι χαμηλά. Αλλά όπως σας είπα στην αρχή, η μείξη του προϊόντος μας, αυτών των δισ. των 18 συν 3 της κρουαζιέρας, συν τον εγχώριο, γύρω στα 22 δισ, άμεσο τουριστικό εισόδημα το 2019, περίπου ένα 92% είναι εισερχόμενο και μόνο 7% με 8% είναι η εγχώρια παραγωγή μας. Άρα λοιπόν αν υποθέσει κανείς και με την οικονομική κρίση που έχει ακολουθήσει την υγειονομική ή θα ακολουθήσει, θα συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο το ποσό αυτό, προφανώς θα είναι μια ένεση ρευστότητας, κυρίως για τις μικρές, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αναπληρώσει αυτό που δυνητικά θα χαθεί. Άρα οι επιχειρήσεις θα κάνουν αυτό που πρέπει να κάνουν, όσες ανοίξουν, απλά μη νομίζουμε, το λέμε, μιλάμε πολύ για εσωτερικό τουρισμό, μη νομίζουμε όμως ότι αυτός είναι που θα κάνει την όποια διαφορά φέτος. Δυστυχώς, μακάρι να μπορούσε να την κάνει όπως στην Ιταλία και στην Ισπανία που είπα προηγουμένως, αλλά δυστυχώς δεν μπορεί να την κάνει, λόγω μεγεθών.
Τρίτη παρέμβαση:
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Να πάμε στον κ. Ρέτσο, ρωτούν κ. Ρέτσο εάν υπάρχει κάποια εξτρά πληροφόρηση σχετικά με την αποζημίωση που προβλέπεται από τις διμερείς συμβάσεις των ξενοδοχοϋπαλλήλων, οι οποίοι δεν θα προσληφθούν, είτε επειδή θα παραμείνει κλειστή η ξενοδοχειακή μονάδα, είτε επειδή θα μειωθούν οι προσλήψεις λόγω της χαμηλής πληρότητας.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Θεωρώ ότι το δίχτυ προστασίας της ανεργίας θα ανακοινωθεί ταυτόχρονα, μαζί με το πρόγραμμα που σας είπα, της επιδότησης της εργασίας. Αυτά είναι δύο πράγματα τα οποία είναι αλληλένδετα. Είναι δεδομένο όπως σας είπα στην αρχή ότι θα υπάρξει ανεργία. Οπότε λοιπόν δεν θεωρώ ότι στις ανακοινώσεις που θα ακολουθήσουν τις επόμενες εβδομάδες και θεωρώ πριν τα τέλη του Μαΐου, εκεί που θα περιγραφεί το πρόγραμμα της επιδότησης, δεν θα υπάρξει και η πρόβλεψη για όσους δεν έχουν προσληφθεί, στις επιχειρήσεις που δεν έχουν ανοίξει και δεν θα προσληφθούν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού σε επιχειρήσεις που δεν πρόκειται να ανοίξουν.
Τέταρτη παρέμβαση:
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: Ρωτούν θα υπάρξουν διμερείς συμφωνίες με την Κίνα για τον τουρισμό;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Είναι λίγο οξύμωρο να μιλάμε για διμερείς συμφωνίες με την Κίνα, όταν από την Κίνα έχει ξεκινήσει η πανδημία. Σε κάθε περίπτωση…
ΜΑΡΙΑ ΣΑΡΑΦΟΓΛΟΥ: …είναι και η πρώτη που βγήκε από την καραντίνα όμως.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Απλώς να θυμίσω ή να κάνω γνωστό σε όσους δεν το ξέρουν, ότι η αγορά της Κίνας ήταν μια δυνητική αγορά για την Ελλάδα. Προφανώς στόχευε μεσο-μακροπρόθεσμα αλλά είναι μία πολύ μικρή αγορά για την Ελλάδα στις προ πανδημίας συνθήκες. Άρα λοιπόν τώρα που μιλάμε για μια κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, οι συμφωνίες θεωρώ που θα επιδιωχθούν οι διακρατικές σε περίπτωση που τα υγειονομικά εξελιχθούν καλά, θα είναι με παραδοσιακές μας αγορές, κοντινές μας αγορές. Όπως είπα και στην αρχή, χώρες οι οποίες επίσης είναι διατεθειμένες, λόγω και της δικής τους καλής υγειονομικής μεταχείρισης, να δεχθούν ανταλλαγή υπηκόων μεταξύ τους και της Ελλάδας. Είπα και ποιες θα ήταν αυτές δυνητικά, σε πρώτη φάση τουλάχιστον.