ΠΡΩΤΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ
Ηλίας Μπέλλος: Κε Πρόεδρε του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, έχετε μιλήσει πολύ συχνά και αρκετά νωρίς, για βιώσιμο τουρισμό. Έχετε περιγράψει ένα νέο μοντέλο προς το οποίο θα έπρεπε να κατευθυνθεί ο τουρισμός και βεβαίως έχετε καταθέσει και ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ως φορέας προς την Κυβέρνηση, για το τι πρέπει να γίνει με υποδομές. Από διαχείριση προορισμών, αλλά και μικρούς δρόμους, αεροδρόμια, η τοπική αυτοδιοίκηση τι θα κάνει; Θέλετε να μας πείτε πώς βλέπετε να προχωράνε όλα αυτά που έχετε πει ότι πρέπει να γίνουν;
Γιάννης Ρέτσος: Κε Μπέλλο καλησπέρα και από μένα και καλή επιτυχία στο νέο εγχείρημα της Καθημερινής, το οποίο είμαι σίγουρος ότι θα γίνει θεσμός. Ναι, πράγματι, η αλήθεια είναι ότι ως ΣΕΤΕ, είχαμε μιλήσει εδώ και αρκετά χρόνια. Πρέπει να αναλογιστούμε όλοι ότι ο τουρισμός από το 2012-2013 και μετά ήταν μία από τις λίγες δραστηριότητες στην Ελλάδα που υπεραπέδιδε, οπότε βλέποντας αυτή την πολύ μεγάλη αύξηση των 7 συνεχόμενων ετών, είχαμε μιλήσει για την ανάγκη διαμόρφωσης ενός νέου μοντέλου και για το πώς θα κινηθούμε στον τουρισμό της νέας εποχής, όπου η βιώσιμη ανάπτυξη θα έπρεπε να είναι ο βασικός άξονας της στρατηγικής. Η αλήθεια είναι ότι το 2019 που πετύχαμε το ιστορικό ρεκόρ αφίξεων και εσόδων στη χώρα, ήταν μια χρονιά που για πρώτη φορά νιώσαμε πάρα πολύ σε πάρα πολλούς προορισμούς μας, αυτή την έννοια του υπερτουρισμού, την οποία βλέπαμε σε αρκετούς προορισμούς στην Ευρώπη. Δεν θέλαμε να την ονοματίσουμε, γιατί αντιλαμβάνεστε ότι όταν είσαι σε μία διαδικασία αλλεπάλληλων επιτυχιών, φοβάσαι κιόλας μήπως αυτή η αυτοκριτική, ή το να επισημαίνεις ένα πρόβλημα, ίσως οδηγήσει σε μία αναστροφή της τάσης. Όμως βρίσκαμε πάντοτε τον τρόπο να επισημαίνουμε ότι θα πρέπει να προσαρμόσουμε το μοντέλο μας, να διαχειριστούμε και να βελτιώσουμε τους προορισμούς μας. Διότι δεν υπάρχουν ευχαριστημένοι τουρίστες, σε μέρη που έχεις δυσαρεστημένους κατοίκους. Και αυτό είχαμε αρχίσει να το βλέπουμε, όχι μόνο στα νησιά μας, αλλά και σε πολλούς χερσαίους προορισμούς και σε πολλά από τα αστικά μας κέντρα. Ήρθε η πανδημία και πραγματικά άλλαξε τελείως την εικόνα και την κατάσταση. Ουσιαστικά η μετακίνηση για ενάμιση χρόνο πάγωσε. Θεωρώ όμως ότι αυτό παρουσιάζεται ως μία τεράστια ευκαιρία, διότι πλέον μπορεί να επιταχυνθεί όλη η διαδικασία. Είναι αλήθεια ότι φέτος το καλοκαίρι, παρ’ ότι στις αρχές του καλοκαιριού, τέλος της άνοιξης, ήμασταν αρκετά απαισιόδοξοι για το τι θα γίνει τη δεύτερη χρονιά του COVID, τελικά τα πράγματα εξελίχθηκαν πολύ καλύτερα από ότι τα περιμέναμε. Όμως αυτό το φαινόμενο, το οποίο παρατηρούσαμε να εξελίσσεται το 2019, το είδαμε σε ένα διάστημα ενός μηνός φέτος ακόμα πιο έντονο, σε πάρα πολλούς προορισμούς της χώρας. Είναι νομίζω ώρα πλέον στρατηγικά να κινηθούμε προς αυτόν τον δρόμο της βιωσιμότητας. Όταν μιλάμε για βελτίωση υποδομών, δεν μιλάμε μόνο για τις βαριές υποδομές και για τις κλασικές υποδομές, δρόμους, αεροδρόμια, λιμάνια. Μιλάμε και για βελτίωση των υποδομών που έχουν σχέση με την παροχή της υπηρεσίας, τα δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, τη διαχείριση των απορριμμάτων, τομείς στους οποίους δυστυχώς έχουμε μείνει πίσω πάρα πολλά χρόνια. Έχουμε απαρχαιωμένα δίκτυα στους περισσότερους προορισμούς μας, αν εξαιρέσουμε ίσως τα μεγάλα αστικά κέντρα μας. Όμως αν δεν κινηθούμε άμεσα για τη βελτίωση των συγκεκριμένων υποδομών, τότε είναι βέβαιο ότι από του χρόνου κιόλας θα αρχίσουμε να πέφτουμε θύματα της επιτυχίας μας. Είναι βέβαιο ότι το 2022 θα έχουμε πολύ μεγαλύτερη δυναμική στον τουρισμό. Τα επόμενα χρόνια φαίνεται η αποκατάσταση της προ πανδημίας κατάστασης να γίνεται πολύ πιο σύντομα απ’ ότι την περιμέναμε. Άρα λοιπόν θα πρέπει να προσανατολιστούμε προς τη βελτίωση αυτή. Πολύ σωστά, ως ΣΕΤΕ, έχουμε ήδη καταθέσει μελέτη με εμβληματικές υποδομές που θεωρούμε ότι θα μπορούσαν ουσιαστικά να ικανοποιήσουν αυτό το αίτημά μας. Θεωρούμε το RRF τεράστια ευκαιρία, όμως είναι και πάρα πολύ μεγάλη πρόκληση. Διότι η επένδυση των χρημάτων αυτών έχει να κάνει και με τις δομές του κράτους, οι οποίες θα πρέπει και αυτές με τη σειρά τους να εκσυγχρονιστούν πολύ γρήγορα, έχει να κάνει και με τις δομές της τοπικής αυτοδιοίκησης οι οποίες ουσιαστικά ξέρουμε τα προβλήματά τους και τις παθογένειές τους. Όμως, η τοπική αυτοδιοίκηση στο συγκεκριμένο ζήτημα ουσιαστικά έχει ρόλο σε πολλές περιπτώσεις σημαντικότερο και από αυτόν του κράτους. Άρα λοιπόν η πρόκληση είναι εδώ. Υπάρχουν τα όπλα και τα εργαλεία. Από την άλλη υπάρχουν και μεγάλοι κίνδυνοι. Διότι αν ο τρόπος που θα διοχετευτούν αυτά τα χρήματα προς την κατεύθυνση την οποία ανέλυσα προηγουμένως δεν γίνει με σύγχρονες μεθόδους, τότε κινδυνεύουμε πάλι να πέσουμε σε επενδύσεις σε αυτό που είπε ο υπουργός στην αρχή, στις παραδοσιακές αν θέλετε υποδομές, τις μεγάλες υποδομές, που δεν θα μας λύσουν όμως το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε ουσιαστικά για την επόμενη μέρα του τουρισμού μας και τη βελτίωση του προϊόντος μας.
ΔΕΥΤΕΡΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ
Ηλίας Μπέλλος: Κε Ρέτσο, το συνέδριο, το πρώτο Καθημερινή summit, είναι με θέμα environmental and social governance και οι προορισμοί δεν είναι μόνο η διαφύλαξη του περιβάλλοντός τους και της διαχείρισής τους αλλά είναι και του χαρακτήρα τους. Μιλήσατε στην εισαγωγική σας τοποθέτηση αρκετά για αυτό. Έχουμε δει συγκεκριμένους προορισμούς οι οποίοι έχουν πληγεί από τον υπερτουρισμό. Δηλαδή φθηναίνει και το προϊόν, φθηναίνει και ο προορισμός, δηλαδή δεν είναι χαρούμενοι και οι κάτοικοι. Ο Υπουργός Τουρισμού μας είπε χθες που ήταν εδώ μαζί μας, ότι στο νομοσχέδιο που θα καταθέσει θα περιλάβει τη δυνατότητα δημιουργίας DMOs, Destination Management Organizations, μία πρόταση που έχετε κάνει καιρό ως ΣΕΤΕ. Πιστεύετε ότι αυτό θα μπορέσει να βοηθήσει προορισμούς συγκεκριμένους της Ελλάδας, που έχουν κουραστεί πολύ από τον κόσμο;
Γιάννης Ρέτσος: Η φράση-κλειδί που είπατε, είναι μία πρόταση και μία άποψη του ΣΕΤΕ που έχει κατατεθεί καιρό. Ξέρετε, τα πράγματα τρέχουν με πάρα πολύ μεγάλες ταχύτητες και αλλάζουν με πάρα πολύ μεγάλες ταχύτητες. Πραγματικά πριν από χρόνια, μιλήσαμε για πρώτη φορά για DMOs, γιατί ουσιαστικά ήταν ένας τρόπος ο οποίος επιτύγχανε συνεργασίες μεταξύ του κεντρικού κράτους, των τοπικών αρχών και των παραγωγικών τάξεων και πολιτών σε κάθε τοπική κοινωνία, σε κάθε πόλη, με πάρα πολύ καλά αποτελέσματα. Σήμερα, έχουμε περάσει στην επόμενη φάση. Προφανώς, όταν η κυβέρνηση αποφασίζει να δημιουργήσει θεσμικό πλαίσιο, αυτό δείχνει ένα ενδιαφέρον και αυτό έχει θετικό πρόσημο. Από την άλλη πλέον κρίνουμε ότι δεν είναι το θεσμικό πλαίσιο που λείπει σε αυτή τη διαδικασία. Δηλαδή αν θέλετε είμαστε λίγο σκεπτικοί στο πόσο χρήσιμη θα ήταν μία ακόμα στρώση δημόσιας διοίκησης, η οποία έχει δικαιώματα χωρίς να έχει υποχρεώσεις. Αυτό που σήμερα έχει μεγαλύτερη σημασία, είναι πώς θα επιτύχεις συνεργασίες σε τοπικό επίπεδο για να μπορείς να έχεις το βέλτιστο αποτέλεσμα. Εκείνο που λείπει είναι η τεχνογνωσία, είναι η χρηματοδότηση, είναι η εξειδίκευση των ανθρώπων και των ατόμων.
Ηλίας Μπέλλος: Είναι ώριμοι όμως οι συναρμόδιοι φορείς στις τοπικές κοινωνίες; […]
Γιάννης Ρέτσος: Εκεί που θέλω να καταλήξω, είναι ότι δεν χρειάζεται ουσιαστικά πλαίσιο top down, χρειάζεται συνεργασία bottom up. Χρειάζεται οι τοπικές κοινωνίες, προφανώς οι τοπικές αρχές, μαζί με τους εκπροσώπους των τουριστικών κλάδων στην περιοχή αλλά και τους ίδιους τους κατοίκους, να βρουν τρόπο συνεργασίας, για την καλύτερη διαχείριση του προορισμού τους.
Ηλίας Μπέλλος: Και ποιος πρέπει να λειτουργήσει ως καταλύτης για αυτό;
Γιάννης Ρέτσος: Αυτό το μοντέλο ή τέλος πάντων παρόμοια μοντέλα, βλέπουμε να λειτουργούν σε πολλούς μεγάλους πλέον ευρωπαϊκούς προορισμούς και ορισμένους από αυτούς τους έχουν αλλάξει τελείως όψη. Θα σας πω για παράδειγμα το Άμστερνταμ, μία πόλη πάρα πολύ βεβαρημένη, για πάρα πολλά χρόνια, η οποία πλέον έχει αποκτήσει μία τελείως νέα μορφή και νέα δυναμική, προς την κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης, που ουσιαστικά οι stakeholders είναι όλοι. Μέχρι και ο τελευταίος κάτοικος της πόλης, συμμετέχει στον οργανισμό αυτό διαχείρισης της πόλης, έχει υποχρεώσεις, πληρώνοντας, και υποχρεούται να ακολουθήσει μία διαδικασία από το πώς διαχειρίζεται τα σκουπίδια του, μέχρι το πώς κυκλοφορεί μέσα στην πόλη του. Από την άλλη έχει πάρα πολλά δικαιώματα πλέον και απαιτήσεις και τρόπο να ελέγχει την εξουσία, είτε αυτή είναι κεντρική, είτε τοπική. Άρα, αν θέλετε, «ναι» στο ενδεχόμενο να δημιουργήσουμε ένα πλαίσιο. Δεν είναι όμως το πλαίσιο αυτό καθ’ αυτό, το οποίο θα φέρει το αποτέλεσμα.
Ηλίας Μπέλλος: Πολύ φοβάμαι ότι η ωριμότητα ακόμα δεν είναι στο επίπεδο που θα έπρεπε στην Ελλάδα για να μπορέσουμε να πούμε…
Γιάννης Ρέτσος: …ίσως πιλοτικά, και το έχουμε πει καιρό αυτό και ήταν αν θέλετε και στις προ πανδημίας προτάσεις μας, προορισμοί οι οποίοι έχουν ωριμάσει και έχουν προχωρήσει στο κομμάτι των συνεργασιών. Είχαμε για παράδειγμα μιλήσει για Σαντορίνη και Ρόδο πριν από δύο χρόνια, ίσως λοιπόν πιλοτικά, εφαρμόζοντας έναν τρόπο θεσμοθετημένης συνεργασίας των τοπικών stakeholders, αυτό θα μπορούσε να είναι οδηγός για το πώς θα μπορούσε στη συνέχεια να εφαρμοστεί και στην υπόλοιπη χώρα.
ΤΡΙΤΗ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ
Γιάννης Ρέτσος: Για μένα δύο είναι οι μεγάλες προκλήσεις. Πώς θα μπορέσει να ανταποκριθεί η δημόσια διοίκηση με ουσιαστικά δομές παλαιωμένες σε έναν πάρα πολύ γρήγορο μετασχηματισμό. Το είδαμε μέσα στην πανδημία αυτά τα δύο χρόνια, σε κάποιους τομείς να ανταπεξέρχεται εντυπωσιακά καλά, στον ψηφιακό μετασχηματισμό για παράδειγμα. Αλλά οι βαριές υποδομές και η βαριά δημόσια διοίκηση, είναι μία τεράστια πρόκληση πώς θα μπορέσει να ανταποκριθεί γρήγορα, ούτως ώστε να αντιμετωπίσει την μετά την πανδημία εποχή και να διαχειριστεί αυτό που είπα στην αρχή, στην πρώτη μου τοποθέτηση, τα τεράστια ποσά τα οποία θα έρθουν μέσω του RRF. Και από την πλευρά -του ιδιωτικού τομέα- η τεράστια πρόκληση της επόμενης ημέρας είναι οι συνεργασίες. Διότι, δυστυχώς, οφείλω να πω ότι, σαν λαός, και να μιλήσω και πιο εξειδικευμένα, σαν τουριστικός τομέας, πολλές φορές δείχνουμε αδυναμία συνεργασίας. Έστω και αν ο στόχος είναι κοινός και το «δάσος» μας αφορά όλους, πολλές φορές επιλέγουμε μοναχικές πορείες. Και αυτή την εποχή που διανύουμε και τα επόμενα χρόνια, οι συνεργασίες είναι εκείνες οι οποίες θα καθορίσουν το θετικό ή το αρνητικό αποτέλεσμα.
Μπορείτε να δείτε εδώ σημεία των τοποθετήσεων των συμμετεχόντων στο πάνελ, όπως δημοσιεύθηκαν στην ηλεκτρονική σελίδα της εφημερίδας Καθημερινή.
