Νίκος Χατζηνικολάου: Σήμερα θα ασχοληθούμε με τον τουρισμό, ποιες είναι οι προοπτικές του, αν μπορούμε να πιάσουμε τα νούμερα του 2019, έχει ιδιαίτερη σημασία σε αυτή την κρίσιμη στιγμή των πραγμάτων, με τον πληθωρισμό να τρέχει, με την ακρίβεια στο ηλεκτρικό ρεύμα, με την ακρίβεια στο ράφι του σούπερ μάρκετ. Θα έχουμε δύο πολύ ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις για τα θέματα του τουρισμού, με τον Πρόεδρο του ΣΕΤΕ τον κ. Γιάννη Ρέτσο, για να μας δώσει τη εικόνα και μία με τον υπουργό Τουρισμού τον κ. Βασίλη Κικίλια.
Θα μιλήσουμε με τον Πρόεδρο του ΣΕΤΕ κ. Γιάννη Ρέτσο για τις προοπτικές του τουρισμού φέτος και τις πιθανότητες να επηρεαστεί η τουριστική προσέλευση στη χώρα από τα όσα συμβαίνουν στην παγκόσμια σκηνή, τόσο με τον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, όσο και με την έκρηξη του πληθωρισμού που σημειώνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Πρόεδρε καλή σας ημέρα.
Γιάννης Ρέτσος: Καλημέρα κ. Χατζηνικολάου.
Νίκος Χατζηνικολάου: Έθεσα ουσιαστικά το πρώτο ερώτημα, το πρώτο ερώτημα είναι ποιες είναι οι προσδοκίες μας φέτος, ποιες είναι οι ελπίδες μας, πού βάζουμε τον πήχη και πόσο μας επηρεάζουν όσα συμβαίνουν στη διεθνή σκηνή.
Γιάννης Ρέτσος: Κοιτάξτε, αν αναλογιστούμε το περιβάλλον μέσα στο οποίο λειτουργεί και φέτος ο ελληνικός τουρισμός, δηλαδή πριν είχαμε την πανδημία και τώρα έχουμε όλους τους άλλους παράγοντες που αναφέρατε, νομίζω ότι τα πράγματα εξελίσσονται καλύτερα από οποιαδήποτε προσδοκία. Ο τουρισμός έχει ξεκινήσει ξανά. Είμαστε όμως συνεχώς σε μια εγρήγορση, διότι έτσι όπως είναι οι εξελίξεις, θα μπορούσε ανά πάσα στιγμή να συμβεί κάτι και να ανατρέψει τα δεδομένα. Αν όμως εξελιχθούν με τη σημερινή κατάσταση τα πράγματα, δηλαδή το σημερινό κακό διεθνές περιβάλλον δεν γίνει χειρότερο, τότε φέτος φαίνεται να είναι μια πάρα πολύ καλή χρονιά για τον τουρισμό, με ότι αυτό επίδραση θετική θα έχει, στην οικονομία και στην κοινωνία της χώρας μας.
Νίκος Χατζηνικολάου: Πρόεδρε, αυτά που ακούμε τις τελευταίες μέρες, ότι μπορεί να πιάσουμε ή και να υπερβούμε τα νούμερα του 2019, έχουν βάση ή είναι υπερβολικές, υπεραισιόδοξες να το πω έτσι οι εκτιμήσεις;
Γιάννης Ρέτσος: Κ. Χατζηνικολάου, είναι όσο πιθανό είναι και το αντίθετο σενάριο. Θα έλεγα πιο πιθανό, διότι πραγματικά έχουμε μάθει τα τελευταία 3 χρόνια να λειτουργούμε μέσα σε ένα πάρα πολύ δύσκολο περιβάλλον. Τελικώς φαίνεται ότι η χώρα μας στο τέλος καταφέρνει και τα πηγαίνει καλύτερα από τις προσδοκίες. Το πιο σημαντικό από όλα είναι ότι, μετά από δύο χρόνια πανδημίας, η Ελλάδα με τα ρίσκα που πήρε, να λειτουργήσει και το 2020, πάρα πολύ περιορισμένα, αλλά και το 2021, και όλη τη δουλειά που είχε γίνει πριν, στο πως βελτιώθηκε ο τουρισμός, κυρίως σε ιδιωτικές υποδομές και σε προϊόν, έχει φτάσει αυτή τη στιγμή να είναι ένα από τα σημαντικότερα διεθνή brand. Είναι το 5ο ισχυρότερο διεθνές brand, οπότε η ζήτηση είναι τεράστια για τη χώρα μας. Ο κόσμος προφανώς μετά την πανδημία έχει διάθεση να ταξιδέψει, οπότε υπάρχει μία κεφαλαιοποίηση όλου αυτού του πράγματος το οποίο χτίστηκε και θεωρώ ότι αυτό πάρα πολύ δύσκολα, τουλάχιστον για φέτος, θα μεταστραφεί. Οι κίνδυνοι είναι μεσοπρόθεσμοι, είναι από το 2023 και μετά και αν θέλετε μπορούμε να το συζητήσουμε.
Νίκος Χατζηνικολάου: Βεβαίως θα το συζητήσουμε. Θέλω προηγουμένως να ρωτήσω αν ανάμεσα στους κινδύνους που αφορούν την εξέλιξη της φετινής τουριστικής περιόδου, έχετε στην πίσω πλευρά του μυαλού σας και τις κακές ελληνοτουρκικές σχέσεις των τελευταίων εβδομάδων.
Γιάννης Ρέτσος: Προφανώς, είναι κάτι που δεν το λέμε. Γιατί ξέρετε, είναι σαν να προσπαθείς να ξορκίσεις το κακό. Αλλά είναι ένα νέο δεδομένο αυτό, ένα δεδομένο που προκαλεί πάρα πολύ μεγάλη ανησυχία, γιατί είναι σαν αυτό που σας έλεγα πριν, να συμβεί κάτι αναπάντεχο κάποια στιγμή που να ανατρέψει τα δεδομένα. Ας ελπίσουμε τουλάχιστον, ότι όπως έγινε και το καλοκαίρι του 2020, που φτάσαμε σε ένα πάρα πολύ υψηλό σημείο κλιμάκωσης, ότι δεν θα έχουμε κάποια αρνητική εξέλιξη, αλλά σαφώς είναι κάτι το οποίο μας ανησυχεί, που ανησυχεί γενικώς τη χώρα.
Νίκος Χατζηνικολάου: Να ελπίσουμε και οι Τούρκοι να σκεφτούν και τον δικό τους τουρισμό, διότι είναι σε πολύ δυσκολότερη οικονομική θέση από ότι εμείς, οπότε ελπίζουμε ότι αυτό θα είναι ένας ανασχετικός παράγοντας στο να συνεχίσουν τις προκλήσεις. Τώρα, ο πληθωρισμός, δημιουργεί προβλήματα στην τουριστική «βιομηχανία», δεν μ’ αρέσει η λέξη βιομηχανία, εν πάση περιπτώσει, στις υπηρεσίες, δημιουργεί προβλήματα στην παροχή των τουριστικών υπηρεσιών; Δυσκολεύει τα πράγματα; Αναγκαζόμαστε να αυξήσουμε τιμές; Μπορεί αυτό να διώξει κάποιους ανθρώπους; Γιατί φαντάζομαι ότι τα εισοδήματα σε όλη την Ευρώπη, οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί δοκιμάζονται.
Γιάννης Ρέτσος: Ο πληθωρισμός, η ακρίβεια στα προϊόντα και γενικά και το πρόβλημα στην πάρα πολύ μεγάλη αύξηση του ενεργειακού κόστους, δημιουργεί διπλό πρόβλημα για τον τουρισμό και τις επιχειρήσεις. Από τη μία μειώνεται όπως είναι κατανοητό η αγοραστική δύναμη, κυρίως του Ευρωπαίου επισκέπτη μας, από την άλλη, αυξάνεται πάρα πολύ το κόστος των επιχειρήσεων και συμπιέζονται πάρα πολύ οι δυνατότητες των θετικών τους αποτελεσμάτων. Αλλά θα σας έλεγα ότι φέτος, βλέπουμε μέχρι στιγμής τουλάχιστον, ότι δεν είναι αυτός ο παράγοντας ο αποφασιστικός που θα ανατρέψει τα θετικά δεδομένα. Γι’ αυτό σας είπα και στην αρχή της κουβέντας ότι περισσότερο ανησυχώ για το μεσοπρόθεσμο, δηλαδή από του χρόνου. Διότι τις επιπτώσεις τουλάχιστον στον καταναλωτή, στη μείωση του εισοδήματός του και στις επιλογές πλέον που θα κάνει για να ταξιδέψει, θα φανούν περισσότερο από του χρόνου, παρά από φέτος. Φέτος έχουμε τη συσσωρευμένη όρεξη για ταξίδια λόγω πανδημίας, αλλά και την αποταμίευση που έχει προηγηθεί στα χρόνια της πανδημίας, που λειτουργεί ως ανάχωμα στην ακρίβεια που έχει δημιουργηθεί. Το πρόβλημα όμως θα το βρούμε μπροστά μας, όπως επίσης είναι σαφές ότι θα το βρουν και οι επιχειρήσεις, στο τέλος της σεζόν και στο τέλος της περιόδου, και στον απολογισμό. Διότι ειδικά εκείνες οι οποίες έχουν υπογεγραμμένα συμβόλαια από το 2019, που είναι μεγάλο μέρος των τουριστικών επιχειρήσεων στην Ελλάδα, κυρίως αυτές που έχουν να κάνουν με τον μαζικό τουρισμό, που είναι κλειδωμένες οι τιμές τους από το 2019, αντιλαμβάνεστε ότι αυτές δεν έχουν τη δυνατότητα να ανασχέσουν τη μεγάλη ακρίβεια που έχει δημιουργηθεί στις δαπάνες οπότε τα αποτελέσματά τους θα συμπιεστούν πάρα πολύ. Αλλά είναι μία πραγματικότητα την οποία θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
Νίκος Χατζηνικολάου: Τώρα θέλω να μας δώσετε και μια εικόνα για τον τουρισμό ως μαγνήτη επενδύσεων στη χώρα. Φαίνεται ότι είναι ο τομέας που έχει τραβήξει περισσότερο την προσοχή των ξένων επενδυτών το τελευταίο διάστημα.
Γιάννης Ρέτσος: Ναι, αυτό έχει να κάνει με αυτό που σας είπα, ότι η Ελλάδα πλέον, είναι μια παγκόσμια τουριστική δύναμη. Παλαιότερα θέλαμε να το πιστεύουμε, δεν ήταν όμως πραγματικότητα. Πλέον έχει γίνει μία πραγματικότητα, καθώς έρχονται πολλές επενδύσεις και γενικά υπάρχει μεγάλη κινητικότητα στον τουριστικό τομέα. Αυτό μόνο θετικό μπορεί να είναι, γιατί ξέρετε οι επενδύσεις δεν είναι μόνο από το εξωτερικό, είναι και από το εσωτερικό. Έχουμε επενδυτές και από άλλους τομείς της οικονομίας, οι οποίοι στρέφονται στον τουρισμό. Δεν ξέρω, είναι πιο ώριμος ο τομέας πλέον, είναι λιγότερες οι δυσκολίες στο κομμάτι αν θέλετε το αδειοδοτικό, σε ότι έχει να κάνει τουλάχιστον με υφιστάμενες μονάδες; Γιατί αν μιλήσουμε για νέες επενδύσεις από το μηδέν, τα προβλήματα είναι τα ίδια που βλέπουμε και σε άλλους τομείς, για παράδειγμα στη βιομηχανία, σε ότι έχει να κάνει με αδειοδότηση κ.λ.π. Πάντως υπάρχει μια πάρα πολύ μεγάλη κινητικότητα και νομίζω ότι αυτό είναι πάρα πολύ θετικό για την προσπάθεια που κάνει αυτή τη στιγμή η χώρα, και να ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα, αλλά και να πετύχει δημοσιονομικούς στόχους, προκειμένου να φτάσει στον στόχο αυτό.
Νίκος Χατζηνικολάου: Πρόεδρε, κε Ρέτσο, έχει κάποια βάση αυτή η προσπάθεια να επεκτείνουμε την τουριστική περίοδο, να μην είμαστε μόνο στους 4-5 καυτούς μήνες. Δηλαδή από τα μέσα Μαΐου μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου; Έχουμε δει να συμβαίνει κάτι προς αυτή την κατεύθυνση, και σε ποιο βαθμό;
Γιάννης Ρέτσος: Κε Χατζηνικολάου, αν δεν το κάνουμε αυτό, θα διογκωθούν ακόμα περισσότερο τα προβλήματα τα οποία υπάρχουν στον ελληνικό τουρισμό και τα οποία, δεν πρέπει να τα ξορκίζουμε, πρέπει να τα αναγνωρίζουμε και να δούμε πώς μπορούμε να τα πολεμήσουμε. Και όταν λέω προβλήματα, εννοώ το πρόβλημα που υπάρχει με την έλλειψη θέσεων εργασίας, οι καταγγελίες που υπάρχουν πολλές φορές στην ευρύτερη δραστηριότητα για κακές συνθήκες εργασίας. Όλα αυτά είναι προβλήματα τα οποία υπάρχουν, οφείλονται κατά κύριο λόγο στην πάρα πολύ μικρή τουριστική περίοδο που αναγκάζει και εργαζόμενους να δουλεύουν πολύ παραπάνω από αυτό που πρέπει να δουλέψουν για να εξασφαλίσουν την υπόλοιπη χρονιά τη διαβίωσή τους και τις επιχειρήσεις από την άλλη μεριά, να καταστρατηγούν πολλές φορές και τους κανόνες εργασίας, για να μπορέσουν να πετύχουν το ίδιο πράγμα. Αυτό λοιπόν είναι ένα πρόβλημα, το οποίο είναι διαχρονικό και το οποίο μετά την πανδημία και με αυτό το disruption που έχει δημιουργηθεί στην αγορά εργασίας παγκοσμίως, θα γίνεται όλο και χειρότερο αν δεν εφαρμόσουμε πολιτικές προς την κατεύθυνση του να μεγαλώσουμε την τουριστική περίοδο αφενός, που είναι το ένα κομμάτι και αφετέρου κατά τη διάρκεια του χειμώνα, να δημιουργηθούν και πολιτικές απασχόλησης για νέους ανθρώπους ή και μεγαλύτερους ανθρώπους, και όχι επιδοματική πολιτική που ουσιαστικά πληρώνουν ένα επίδομα ανεργίας τον χειμώνα. Προς την κατεύθυνση αυτή, ο ΣΕΤΕ έχει κάνει πολύ σοβαρή δουλειά. Έχουμε εκπονήσει την τελευταία διετία ένα στρατηγικό σχέδιο, το οποίο έχουμε παρουσιάσει και στον πρωθυπουργό, και στους περιφερειάρχες, και στην ΚΕΔΕ και έχουμε ξεκινήσει και τοπική διαβούλευση σε όλες τις περιοχές της Ελλάδος προκειμένου ο στόχος αυτού του στρατηγικού σχεδίου να επιτευχθεί μέχρι το 2030, εφαρμόζοντας συγκεκριμένες πολιτικές για χωρική και χρονική διεύρυνση της περιόδου. Περισσότεροι μήνες και περισσότερες περιφέρειες της Ελλάδας. Αυτό όμως ξέρετε δεν είναι μία μονοδιάστατη αντιμετώπιση, δηλαδή δεν αρκεί μόνο ο ιδιωτικός τομέας να ξέρει τι πρέπει να κάνει. Θα πρέπει να συμφωνήσουμε πάνω σε αυτό κεντρική κυβέρνηση, τοπική αυτοδιοίκηση, τουριστικός τομέας αλλά και ευρύτεροι τομείς της οικονομίας που συνδέονται με τον τουρισμό, για να μπορέσουμε να πετύχουμε τον στόχο. Αλλιώς αυτά τα προβλήματα που βλέπουμε φέτος, θα τα βλέπουμε και του χρόνου και του αντιχρόνου και στη συνέχεια θα είναι ακόμα μεγαλύτερα.
Νίκος Χατζηνικολάου: Ευχαριστώ θερμά τον Πρόεδρο του ΣΕΤΕ, τον κ. Γιάννη Ρέτσο. Καλημέρα Πρόεδρε.
Γιάννης Ρέτσος: Καλημέρα, κι εγώ ευχαριστώ.
