ΧΑΡΗΣ ΝΤΙΓΡΙΝΤΑΚΗΣ: Έχω τη χαρά και την τιμή να έχω στην τηλεφωνική μου γραμμή τον Πρόεδρο του ΣΕΤΕ τον Γιάννη Ρέτσο, να μιλήσουμε για την πορεία της φετινής σεζόν, αλλά και τι μπορούμε να περιμένουμε ως χώρα για το 2022, με βάση το δεδομένο ότι η Τουρκία, η ανταγωνιστική Τουρκία των πολύ χαμηλών τιμών, από ότι βλέπω μπαίνει πάρα-πάρα πολύ δυναμικά. Εμείς πόσο ανταγωνιστικοί είμαστε; Όλα αυτά με τον κ. Ρέτσο που ήδη είναι στην τηλεφωνική μας γραμμή. Καλό σας μεσημέρι κ. Ρέτσο, τι κάνετε;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Καλησπέρα κ. Ντιγριντάκη, μια χαρά, εσείς.
ΧΑΡΗΣ ΝΤΙΓΡΙΝΤΑΚΗΣ: Καλά είμαστε εδώ πέρα, έτσι, είχαμε ταξίδι στη Θεσσαλονίκη, γυρίσαμε, έχουμε ανακτήσει δυνάμεις, και επειδή είδα στη Θεσσαλονίκη πολύ κόσμο από Ισραηλινούς, από Βαλκάνιους, Άραβες, βλέπω ότι η σεζόν κρατάει ακόμα, για τους προορισμούς πόλεως δηλαδή.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Ναι, από τον Ιούλιο και μετά, εξελίσσεται σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο, ένα σενάριο που εκεί στα τέλη Μαΐου δεν πιστεύαμε ότι μπορεί να εξελιχθεί. Έβγαλε τα στοιχεία η Τράπεζα της Ελλάδος για το 9μηνο, 8,75 δισ. ευρώ. Αν υπολογίσουμε το τελευταίο τρίμηνο του έτους ένα περίπου 65% των εσόδων του 2019, μιλάμε για άλλο ένα περίπου 1,3-1,4 δισ. Άρα, νομίζω ότι αυτό που είχαμε πει από τα μέσα του καλοκαιριού, τα 10 δισ., πρέπει να θεωρείται πλέον ένας ασφαλής στόχος για το 2021, ίσως τα περάσουμε και λιγάκι, 10,1-10,2-10,3. Σίγουρα όμως αυτό είναι 2 μονάδες επιπλέον στο ποσοστό της ανάπτυξης για φέτος, με βάση τον προϋπολογισμό ο οποίος είχε αναθεωρηθεί αρχές του καλοκαιριού και προέβλεπε έσοδα για τον τουρισμό στο 40% του 2019.
ΧΑΡΗΣ ΝΤΙΓΡΙΝΤΑΚΗΣ: Το ίδιο αναφέρει και ο Αμερικανικός Οίκος ότι φέτος ο τουρισμός κινείται στα επίπεδα του 2015 εν ολίγοις. Νομίζω είναι λίγο πιο πίσω.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Να θυμηθούμε, γιατί είσαστε καλός γνώστης των θεμάτων του τουρισμού, ότι το 2015 ήταν η 3η συνεχόμενη ανοδική χρονιά. Είχαμε ξεκινήσει το 2013 την άνοδο μετά από μια μεγάλη πτώση από το 2008 έως το 2012. Το 2015 λοιπόν ήταν ο 3ος χρόνος από 7 συνεχόμενα χρόνια ανάπτυξης που μας φέρανε στο 2019, οπότε βέβαια αρχές του 2020 παρουσιάστηκε το πρόβλημα της πανδημίας.
ΧΑΡΗΣ ΝΤΙΓΡΙΝΤΑΚΗΣ: Εντάξει, κάνουμε ταμείο για το 2021, έχω δει και κάτι παρεμβάσεις που έχετε κάνει ως Σύνδεσμος, αναφορικά με το πρόβλημα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις, τη μεγαλύτερη θαλπωρή που μπορεί να έχει για τις τουριστικές επιχειρήσεις η Πολιτεία. Είδαμε ας πούμε ότι στο Ταμείο Ανάκαμψης είχε μόνο ένα πακέτο ούτε 300 εκατ. ευρώ. Βέβαια είναι σημαντικό, είναι για νέες δράσεις, υπάρχει και το ΕΣΠΑ, θεωρείτε ότι για έναν κλάδο που συμβάλλει με ένα ποσοστό 25% άμεσα ή έμμεσα, μπορεί και παραπάνω πλέον στο ΑΕΠ της χώρας, ότι δεν θα έπρεπε να υπήρχε μεγαλύτερη ώθηση από την πλευρά της Πολιτείας στην ενίσχυση των τουριστικών επιχειρήσεων;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Κοιτάξτε κ. Ντιγριντάκη, ο ΣΕΤΕ έχει επανειλημμένως τοποθετηθεί ότι η στήριξη για τον τουρισμό αυτούς τους περίπου 20 μήνες από την αρχή της πανδημίας, ήταν πάρα πολύ σημαντική. Και αυτό βέβαια προέκυψε από μία πάρα πολύ στενή συνεργασία που υπήρχε μεταξύ του κοινωνικού εταίρου του ΣΕΤΕ και της Κυβέρνησης με γρήγορα αντανακλαστικά. Επίσης, θεωρώ ότι ένας σημαντικός λόγος είναι ρεαλισμός στη διεκδίκηση και στα αιτήματα. Τώρα προφανώς ξέρετε ότι κι εγώ χρόνια στο κομμάτι του συνδικαλισμού, ξέρω ότι υπάρχει και μία αρχή ότι, όσο ενδεχομένως περισσότερα ζητάς, τόσο περισσότερα παίρνεις. Εμείς σαν ΣΕΤΕ δεν ακολουθούμε αυτόν τον δρόμο. Εμμένουμε στον ρόλο του ρεαλισμού, προφανώς και τώρα, γιατί είμαστε μπροστά σε έναν δύσκολο χειμώνα. Μπορεί να πήγε καλά ο τουρισμός αυτό το 4μηνο από τον Ιούλιο μέχρι σήμερα ξέρουμε όμως όλοι ότι η πανδημία χειροτερεύει, χειροτερεύει αυτήν την εβδομάδα όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ξέρουμε επίσης ότι ούτως ή άλλως οι χειμερινοί μήνες δεν είναι μήνες δυνατοί για τον τουρισμό. Άρα λοιπόν θα πρέπει να δούμε μέσα στο πλαίσιο του ρεαλισμού και των δυνατοτήτων που υπάρχουν αυτή τη στιγμή των δημοσιονομικών, αν μπορεί κάτι επιπλέον να γίνει. Κι εμείς στοχεύουμε σαν ΣΕΤΕ κυρίως στο ενεργειακό κόστος και όχι τόσο στο κομμάτι της ρευστότητας που είπατε, το οποίο εν πολλοίς δεν εξαρτάται μόνο από την Κυβέρνηση, εξαρτάται και από τη δυνατότητα των επιχειρήσεων να ικανοποιούν τις προϋποθέσεις ώστε να είναι bankable, ένα άλλο πρόβλημα που αν το ανοίξουμε αυτή τη στιγμή δεν νομίζω ότι μας παίρνει ο χρόνος. Άρα λοιπόν εμείς εστιάζουμε αυτή τη στιγμή στο θέμα του ενεργειακού κόστους και πώς μπορούμε να δούμε και να συμφωνήσουμε κάποιες παρεμβάσεις που θα βοηθήσουν κυρίως τους αστικούς προορισμούς και τα μικρά ορεινά ή ημιορεινά καταλύματα, τα οποία να σημειώσω ότι έχουν να δουλέψουν από τον Φεβρουάριο του 2020. Εκεί εστιάζουμε αυτήν την στιγμή και ξέρω ότι θα βρούμε πάλι πεδίο συνεννόησης, ώστε κάτι να πετύχουμε.
ΧΑΡΗΣ ΝΤΙΓΡΙΝΤΑΚΗΣ: Οκ το κρατάμε αυτό. Πάμε τώρα στο 2022 όπου όπως φαίνεται προς ώρας πάντα, μην έχουμε καμία νοτιοαφρικανική, αφρικανική πανδημία ή μάλλον μετάλλαξη κι αυτά που βλέπω. Βλέπουμε ότι υπάρχει μεγάλη αισιοδοξία για το 2022, έχω ακούσει δηλώσεις σας, πάντως κρατάτε και μικρό καλάθι, δηλαδή πάντα βλέπω ότι είστε πιο μετριοπαθής και ήθελα να ρωτήσω, εγώ βλέπω αυτή τη στιγμή την Τουρκία να μπαίνει πάρα πολύ, κοίταγα προχτές, είμαστε από την TUI οι τρεις δημοφιλείς, Ισπανία, η Τουρκία και τρίτη η Ελλάδα στη σειρά, τρίτος δημοφιλέστερος προορισμός. Η Τουρκία είναι πάμφθηνη, δεν μπορούμε να τη χτυπήσουμε σε αυτό το κομμάτι.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Δεν θέλω να σας διακόψω, αλλά θέλω να σας πω ότι και το 2022, επειδή θα είναι χρονιά πανδημίας που θα επηρεαστεί η κίνηση του 2022 από την πανδημία, μέχρι την άνοιξη θα πηγαίνουμε με τον ιό, με τα κύματα, με τα πάνω και τα κάτω. Άρα λοιπόν και το ταξίδι το 2022, πρώτο ζητούμενο θα είναι η ασφάλεια. Αυτό λοιπόν είναι κάτι που η Ελλάδα το έχει κατακτήσει, με τις τελευταίες δύο χρονιές, με τον τρόπο που λειτούργησε ο τουρισμός της και δεν μπορεί αυτό το πράγμα να αλλάξει ή να επηρεαστεί από διαφορά στην τιμολογιακή πολιτική. Άρα λοιπόν χώρες όπως η Τουρκία, δεν μπορούν με τίποτα να μας ανταγωνιστούν σε αυτό το πεδίο, ούτε το 2022. Θα δυσκολευτούν και άλλες μεσογειακές χώρες να το κάνουν, διότι δεν έχουν δείξει καλά δείγματα, το 2020 δεν άνοιξαν καθόλου και το 2021 είδαμε τα μπρος πίσω που έγιναν και με την Πορτογαλία και με την Ισπανία και με τη Γαλλία. Άρα και το 2022 που το κριτήριο θα είναι η ασφάλεια, η Ελλάδα θα έχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Το πρόβλημα που επισημαίνετε και πολύ σωστά το επισημαίνετε, θα φανεί μπροστά μας πολύ πιο έντονα από το 2023 και μετά. Για αυτόν λοιπόν τον λόγο, επειδή θα το βρούμε μπροστά μας και το ξέρουμε ότι θα το βρούμε μπροστά μας, πρέπει να κάνουμε ότι μπορούμε από τώρα προετοιμαζόμενοι και ενισχύοντας υποδομές όπως το λέμε τα πολλά τελευταία χρόνια. Και εδώ έρχεται το Ταμείο Ανάκαμψης να βοηθήσει σε αυτό το πεδίο. Αλλά και διαμορφώνοντας το προϊόν μας στη σύγχρονη εκδοχή του, εμπλουτίζοντάς το, διαμορφώνοντας νέα προϊόντα και αναζητώντας και τρόπους να προωθηθούν με τις σύγχρονες μεθόδους προώθησης, ώστε να μπορέσουμε από το 2023 και μετά να αντέξουμε στον ανταγωνισμό χωρών οι οποίες θα χρησιμοποιήσουν την τιμή σαν βασικό εργαλείο ανταγωνιστικότητας.
ΧΑΡΗΣ ΝΤΙΓΡΙΝΤΑΚΗΣ: Ναι, επειδή αναφερθήκατε τώρα για να είμαστε πιο ανταγωνιστικοί, έχω δει τις θέσεις σας, να μειωθεί ο ΦΠΑ στο πακέτο, ότι περαιτέρω ενδέχεται να μειωθεί, ίσως η Πολιτεία μπορεί να το δει, έχει δηλώσει ο πρωθυπουργός ότι είναι στις προθέσεις του να μειωθεί κι άλλο το ΦΠΑ στην εστίαση, όλα αυτά φαντάζομαι θα μας κάνουν πιο ανταγωνιστικούς, έτσι δεν είναι; Έχουμε το συγκριτικό πλεονέκτημα της ασφάλειας και της πιο όμορφης χώρας και λοιπά και λοιπά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Αλλά από εκεί και πέρα χρειαζόμαστε και προϊοντική ενδυνάμωση, πέρα από το τιμολογιακό και εκεί πρέπει να δουλέψουμε πάρα πολύ σοβαρά.
ΧΑΡΗΣ ΝΤΙΓΡΙΝΤΑΚΗΣ: Και όταν λέμε προϊοντική; Για κάντε μας το λίγο πιο λιανό.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Ξεκινάμε όπως σας είπα από τις υποδομές, από τις δημόσιες υποδομές, γιατί το προϊόν είναι πολυσύνθετο, το προϊόν πλέον είναι η εμπειρία του ταξιδιώτη. Δεν περιορίζεται μόνο στον Ήλιο και στη Θάλασσα, ούτε στο ξενοδοχείο που θα διαμείνει. Είναι η συνολικότερη εμπειρία. Άρα λοιπόν, οι υποδομές μας, το ξέρουμε ότι είναι πάρα πολύ πίσω. Μιλάω πάντα για τις δημόσιες υποδομές και χρειάζονται πάρα πολύ μεγάλες βελτιώσεις, τα δίκτυα κοινής ωφέλειας. Οι προορισμοί μας πλέον δέχονται πάρα πολύ κόσμο και έχουν ξεπεράσει τα όρια πολλοί από αυτούς. Άρα λοιπόν χρειαζόμαστε βελτίωση των υποδομών και χρειαζόμαστε σας λέω να σκεφτούμε με τον σύγχρονο πλέον τρόπο σκέψης, από τη στιγμή που ο τουρισμός είναι εμπειρία δεν αρκούν μονοδιάστατα προϊόντα.
ΧΑΡΗΣ ΝΤΙΓΡΙΝΤΑΚΗΣ: Πάντως οι ξένοι βλέπουν μεγάλες προοπτικές εξ’ ου και δεκάδες, εκατοντάδες funds του εξωτερικού έχουν στο μικροσκόπιό τους την Ελλάδα, βλέπουμε αρκετούς κεφαλαιούχους να επενδύουν στην Ελλάδα, άρα κάτι βλέπουν να έρχεται στο μέλλον, κάτι πολύ μεγαλύτερο, ποιοτικότερο και αποδοτικότερο να το πω έτσι.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Προφανώς υπάρχουν και τα απολύτως προφανή. Η Ελλάδα αυτήν την στιγμή, έχει το 5ο ισχυρότερο τουριστικό brand παγκοσμίως και τη θέση αυτή δεν την έχει χάσει ούτε τα χρόνια της πανδημίας. Άρα είναι μία παγκόσμια δύναμη τουριστική και προφανώς τα επενδυτικά κεφάλαια βλέπουν ευκαιρία, μια και οι τάσεις για τον τουρισμό παγκοσμίως είναι ανοδικές για τα επόμενα δέκα χρόνια.
ΧΑΡΗΣ ΝΤΙΓΡΙΝΤΑΚΗΣ: Μάλιστα. Εγώ να σας ευχαριστήσω πάρα πολύ για τη συζήτηση που είχαμε κ. Ρέτσο. Καλό σας απόγευμα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Καλό απόγευμα.
