Χάρης Ντιγριντάκης: Ο τουρισμός είναι το κλειδί για τη διαμόρφωση του ΑΕΠ φέτος. Χθες, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων, έδωσε τις εκτιμήσεις του για την πορεία της σεζόν. Μάλλον αμφίσημα μηνύματα εγώ κατάλαβα χτες γιατί και εκείνοι δεν ξέρουν. Βλέπουν τα αεροπλάνα, ότι ναι μεν έχουν θέσεις αρκετές, αλλά με όλα αυτά που γίνονται με Ουκρανία, με πανδημία και ιστορίες, δεν ξέρεις τι να υπολογίζεις, γιατί υπάρχει και ένα μικρό πάγωμα και στις νέες κρατήσεις. Το σημαντικό όπως είπε ο κ. Ρέτσος είναι ότι δεν υπάρχουν ακυρώσεις και έχουμε τη χαρά να τον φιλοξενούμε στην εκπομπή μας. Καλό σας απόγευμα κ. Ρέτσο, τι κάνετε;
Γιάννης Ρέτσος: Καλησπέρα κ. Ντιγριντάκη, καλά. Ξεκινώντας, να κάνω ένα σχόλιο σε αυτό που είπατε, ότι ο τουρισμός έχει καθορίσει ουσιαστικά το ΑΕΠ της χώρας σε όλη τη διάρκεια της δημοσιονομικής κρίσης, από το 2010 μέχρι το 2019 αλλά το επηρέασε αρνητικά αυτή τη φορά τις 2 χρονιές της πανδημίας, με μία απρόσμενη ανάκαμψη πέρυσι, τη δεύτερη χρονιά, που βοήθησε τελικά την ανάπτυξη να φτάσει στο 8,5%, ενώ οι αρχικές εκτιμήσεις, του προϋπολογισμού ήταν γύρω στο 3,5%. Άρα λοιπόν είναι όλων μας η αγωνία. Και εγώ θα ξεκινήσω λέγοντας ότι παρά την αβεβαιότητα που υπάρχει, εμείς τουλάχιστον του τουρισμού, είμαστε βέβαιοι ότι όπως έχουμε ανταπεξέλθει σε όλες τις δυσκολίες σε όλα τα τελευταία χρόνια και τελικά έχουμε στο τέλος καταφέρει να έχουμε θετικό πρόσημο, έτσι θα κάνουμε και φέτος.
Χάρης Ντιγριντάκης: Οι θέσεις στις πτήσεις, βλέπουμε κατ’ αρχάς πολλές πτήσεις από ΗΠΑ φέτος, βλέπουμε αραβική άνοιξη στον ελληνικό τουρισμό, τρώμε την ήττα από τη Ρωσία, αναμενόμενο ήταν αυτό, αλλά βλέπουμε ότι και η TUI πιο πολύ κόσμο θα φέρει σε σχέση με το 2019. Έτσι έχει ανακοινώσει. Από Γαλλία, επίσης, περισσότερες αφίξεις θα έχουμε φέτος. Γενικά βλέπουμε μία αναδιανομή της πίτας. Εσείς πού το βλέπετε να κλειδώνει το πράγμα;
Γιάννης Ρέτσος: Είναι πολύ παρακινδυνευμένο να κάνει κανείς την οποιαδήποτε πρόβλεψη. Όμως αν προχωρήσουμε με μία αν θέλετε παραδοχή ότι οι εχθροπραξίες στην Ουκρανία, η εισβολή, θα σταματήσει ή τέλος πάντων θα αρχίσει μία ουσιαστική διαπραγμάτευση μέσα στον μήνα Απρίλιο, τότε μπορούμε να πούμε ότι οι επιπτώσεις από τον πόλεμο θα είναι πολύ λίγες για τον ελληνικό τουρισμό. Περισσότερο μας ανησυχεί αυτή τη στιγμή το τι θα αφήσει ο πόλεμος πίσω, σε ότι έχει να κάνει με την ακρίβεια, τον αυξημένο πληθωρισμό, τη μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος του ευρωπαίου αλλά και του πολίτη στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου, παρά την αρνητική ψυχολογία από τον πόλεμο. Γιατί ο κόσμος μετά από 2 χρόνια πανδημίας, εξακολουθητικά έχει μεγάλη ανάγκη να ταξιδέψει. Είναι λοιπόν το θέμα της ακρίβειας εκείνο που μας προβληματίζει περισσότερο από όλα. Στο τι θα κάνει ο ταξιδιώτης και πώς θα τον επηρεάσει αυτό, θεωρώ ότι περισσότερο θα είναι πρόβλημα για το 2023 παρά για το 2022. Γιατί πέρα από την ψυχολογία που σας είπα ότι αυτή τη στιγμή ο κόσμος θέλει να ταξιδέψει, υπάρχει και μία αυξημένη αποταμίευση από τα δύο χρόνια της πανδημίας. Άρα όσο και να έχουμε αυτή τη στιγμή τα πρώτα ουσιαστικά δείγματα ακρίβειας, σε όλες τις δραστηριότητες μας, το πρόβλημα θα είναι μεγαλύτερο το 2023, παρά το 2022. Άρα έχουμε μία σειρά θετικών και αρνητικών πραγμάτων. Στα θετικά θα προσθέσω επίσης το πολύ ισχυρό brand το οποίο έχει δημιουργήσει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια που είναι από τις πιο επιθυμητές χώρες της Μεσογείου για ταξίδια αυτή τη στιγμή, όχι μόνο σύμφωνα με δικές μας μελέτες, αλλά και σύμφωνα με μελέτες των ανταγωνιστών μας. Αυτό λοιπόν θα το κεφαλαιοποιήσουμε και φέτος. Έχει εμπεδώσει επίσης η Ελλάδα και ένα αίσθημα ασφαλούς προορισμού, το οποίο το κατάφερε με συντονισμένη αν θέλετε λειτουργία και του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα το 2020 και το 2021. Οπότε μέσα σε αυτήν την πάρα πολύ ομιχλώδη συγκυρία, με πόλεμο και με πανδημία, πιστεύω ότι έχουμε ένα προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστών μας και θέλω να αισιοδοξώ ότι τελικώς, σαν σύνολο, ο τουρισμός θα πάει καλά. Τώρα από εκεί και πέρα, είναι οι επιχειρήσεις.
Χάρης Ντιγριντάκης: Οι επιχειρήσεις, εκεί θέλω να πάω τώρα. Υπάρχουν δύο θεμελιώδη ζητήματα για μένα. Το πρώτο είναι ότι υπάρχει μία διεύρυνση των δαπανών. Βλέπουμε το κομμάτι της ενέργειας να έχει χτυπήσει τις επιχειρήσεις, κυρίως τις 12μηνης λειτουργίας. Αλλά και οι εποχικής λειτουργίας έχουν αυξημένες δαπάνες και έχουν υπογράψει κάποια συμβόλαια. Τι θα κάνουν τώρα με αυτά. Θα συμπιέσουν όποιο περιθώριο κέρδους έχουν. Αυτό είναι το ένα θεμελιώδες που θέλω να μου σχολιάσετε και το δεύτερο είναι τι γίνεται με θέσεις εργασίας. Αν δεν κάνω λάθος, υπάρχει ένα πρόβλημα προσέλκυσης εργαζομένων στον τουρισμό, διαπιστώθηκε πέρυσι. Παραμένει φέτος;
Γιάννης Ρέτσος: Ως προς το πρώτο σκέλος της ερώτησής σας, είναι ίσως η πρώτη φορά που θα πρέπει σαν ασχολούμενοι με τον τουρισμό να διαχωρίσουμε το συνολικό αποτέλεσμα του τουρισμού, όποιο είναι αυτήν την χρονιά και έτσι όπως θα διαμορφωθεί, με τη θέση και το αποτέλεσμα των επιχειρήσεων. Σας είπα στην αρχή ότι είμαι αισιόδοξος ότι ο τουρισμός θα έχει θετικό αποτέλεσμα φέτος. Δεν ξέρω εάν θα είναι αυτό που προβλέπαμε αρχές της χρονιάς. Πάντως θα είναι πολύ καλύτερα από πέρυσι και θα πλησιάσει τα αποτελέσματα του 2019. Η θέση των επιχειρήσεων όμως θα είναι πολύ διαφορετική. Διότι οι τιμές πώλησης στην πλειοψηφία είναι κλειδωμένες καθώς στο μαζικό τουλάχιστον κομμάτι που είναι η πλειοψηφία, τα συμβόλαια γνωρίζετε πάρα πολύ καλά έχουν υπογραφεί από πέρυσι και δεν αλλάζουν οι τιμές. Από την άλλη από πέρυσι με φέτος έχουμε μία δραματική αλλαγή στα έξοδα. Έχουμε έναν τριπλασιασμό του ενεργειακού κόστους. Έχουμε μία μεγάλη αύξηση του εργασιακού κόστους που θα προκύψει και με την δεύτερη αύξηση στον κατώτατο μισθό, δικαιολογημένη να συμπληρώσω εδώ. Άρα θα έχουμε αύξηση στο εργασιακό κόστος και θα έχουμε μέσα στη χρονιά ίσως και μία επιβάρυνση στο δανειακό κόστος των επιχειρήσεων, διότι με την ένταση που δείχνει να επιμένει ο πληθωρισμός, προδικάζεται αύξηση επιτοκίων με ότι αυτό σημαίνει για τις δανειακές συμβάσεις και για το δανειακό κόστος των επιχειρήσεων. Έτσι, θα συμπιεστεί πάρα πολύ το bottomline των επιχειρήσεων. Εδώ όμως έρχεται, αν θέλετε και η προσαρμογή του επιχειρηματία, ο οποίος αντιμετωπίζοντας αυτή τη δύσκολη φετινή συγκυρία, θα πρέπει να έχει και το θάρρος για την επόμενη χρονιά, το 2023 που η ζήτηση για την Ελλάδα θα εξακολουθήσει να είναι πάρα πολύ ισχυρή, να διεκδικήσει και μεγάλο ποσοστό αύξησης στα συμβόλαιά του με τους touroperator, έτσι ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί στη νέα συνθήκη. Το κατά πόσο θα γίνει αυτό, θα το δούμε. Αλλά είναι μια πρόκληση την οποία θα αντιμετωπίσουμε. Σε ότι έχει να κάνει με το δεύτερο σκέλος, που ρωτήσατε για τους εργαζόμενους, μελέτη του Ινστιτούτου μας, του ΙΝΣΕΤΕ, αξιοποιώντας στοιχεία του ΙΤΕΠ, του Ινστιτούτου του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου πέρυσι, έδειξε πως από τις περίπου 250.000 θέσεις εργασίας στο οργανόγραμμα των ελληνικών ξενοδοχείων, οι περίπου 53.000 έμειναν κενές. Δηλαδή ένα ποσοστό γύρω στο 22%-23%, πάνω από το 1/5. Η εικόνα αυτή είναι ανάλογη και στους υπόλοιπους κλάδους του τουρισμού και έχει μία σειρά από λόγους και αιτίες, πολλές από τις οποίες συνδέονται με την πανδημία και τις αλλαγές που έγιναν τα 2 τελευταία χρόνια. Όμως αυτή την πρόκληση θα αντιμετωπίσουμε και φέτος και μάλιστα σε μία χρονιά που αναμένεται να υπάρχει και μεγαλύτερη κίνηση από ότι πέρυσι.
Χάρης Ντιγριντάκης: Αυτό θα έχει επίπτωση και στο προσφερόμενο προϊόν όμως;
Γιάννης Ρέτσος: Κοιτάξτε, η έλλειψη θέσεων προφανώς αδυνατίζει και την ποιότητα της υπηρεσίας. Πιστεύω ότι θα κάνουμε ότι μπορούμε για να το καλύψουμε. Εμείς σαν ΣΕΤΕ, σε πρώτη φάση σχεδιάζουμε με τη MarketingGreece, την εταιρεία μας, την εταιρεία του ΣΕΤΕ, μία καμπάνια ουσιαστικά awareness για τον τουρισμό, για το πόσο πολλές και καλές είναι οι θέσεις στον τουρισμό για εργασία και απασχόληση, για απασχόληση με ορίζοντα και όχι περιστασιακή απασχόληση. Βέβαια αυτό δεν λύνει το πρόβλημα. Είναι μία κίνηση με την οποία προσπαθούμε αυτή την στιγμή να προσελκύσουμε κάποιον κόσμο στον τουρισμό. Από εκεί και πέρα χρειάζεται μία σειρά στρατηγικών που δεν αφορούν μόνο την Ελλάδα. Αφορούν την Ευρώπη σε κεντρικό επίπεδο. Διότι βλέπουμε γενικώς να αλλάζει η αγορά εργασίας, ειδικά μετά την πανδημία και μάλιστα πολύ σύντομα. Αύριο στο Διοικητικό μας Συμβούλιο, θα έχουμε μαζί μας και τον αντιπρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον Μαργαρίτη Σχοινά και ανάμεσα στα θέματα συζήτησης είναι και αυτό. Δηλαδή τι προτίθεται να κάνει αυτή την στιγμή η Ευρώπη σε κεντρικό επίπεδο για να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα που δεν είναι μόνο ελληνικό. Αφορά όλο τον ευρωπαϊκό νότο αλλά και άλλες χώρες της ΕΕ.
Χάρης Ντιγριντάκης: Αν δεν κάνω λάθος, σήμερα στείλατε μία πρόταση για στήριξη των τουριστικών επιχειρήσεων με μεγάλη έκθεση στη ρωσική αγορά, προς το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Για πέστε μου, τι ζητάτε;
Γιάννης Ρέτσος: Κοιτάξτε, όπως είπατε εσείς στην αρχή, ουσιαστικά δεν θα έχουμε Ρώσους τουρίστες φέτος, ίσως δεν θα έχουμε και του χρόνου. Η ρωσική αγορά δεν είναι μεγάλο κομμάτι του συνόλου, με στοιχεία του 2019 σε έσοδα ήταν περίπου το 2,5% του συνόλου. Όμως για κάποιες γεωγραφικές περιοχές της Ελλάδας και για κάποιες συγκεκριμένες επιχειρήσεις, είναι η βασική αγορά. Οπότε εμείς αυτή τη στιγμή, συζητάμε με την κυβέρνηση, προσπαθώντας να στηρίξουμε αυτές τις επιχειρήσεις. Μπορεί να είναι λίγες. Είναι όμως σημαντικές και επ’ ουδενί αυτή τη στιγμή δεν θα πρέπει να καταστραφούν από τη στιγμή που υπάρχει καθαρά λόγος ανωτέρας βίας και υπάρχουν μέτρα εναντίον της Ρωσίας που δεν επιτρέπουν ουσιαστικά στους Ρώσους να μετακινηθούν εντός ΕΕ.
Χάρης Ντιγριντάκης: Να τα πω εγώ; Βλέπω ότι ζητάτε αναστολή των ασφαλιστικών και φορολογικών υποχρεώσεων…
Γιάννης Ρέτσος: Ζητάμε ουσιαστικά μέρος των μέτρων τα οποία είχαν ισχύσει κατά τη διάρκεια της πανδημίας, για αυτές τις επιχειρήσεις, βάζοντας ένα κριτήριο, το οποίο να λέει ότι πρέπει πάνω από το μισό του τζίρου τους, μάλλον το 55% του τζίρου τους, να αφορά συμβόλαια με την ρωσική αγορά.
Χάρης Ντιγριντάκης: Άρα αυτό λέτε, η μεγάλη έκθεση είναι από 55% και πάνω.
Γιάννης Ρέτσος: Και πάνω, ναι. Ουσιαστικά περίπου τα 2/3 του τζίρου πρέπει να αφορούν στη ρωσική αγορά. Επαναλαμβάνω δεν είναι πολλές οι επιχειρήσεις, είναι όμως σημαντικές και πρέπει να στηριχθούν.
Χάρης Ντιγριντάκης: Αλήθεια και αρκετά ξενοδοχεία που έχουν και άλλες κατηγορίες τουριστών και από άλλες χώρες που έχουν Ρώσους τουρίστες, τώρα ζορίζονται. Μιλάμε κυρίως για το luxury κομμάτι. Για αυτές μιλάω κυρίως, αυτές τώρα πρέπει να αναδιατάξουν την στρατηγική τους. Εγώ θέλω να σας ευχαριστήσω πολύ. Γιάννης Ρέτσος, Πρόεδρος του ΣΕΤΕ, καλό σας απόγευμα.
Γιάννης Ρέτσος: Εγώ ευχαριστώ πολύ, να είστε καλά.
