ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: Καλωσορίζουμε τον πρόεδρο του ΣΕΤΕ, τον κ. Γιάννη Ρέτσο. Ο ΣΕΤΕ εκπροσωπεί όλο τον τουριστικό κλάδο της χώρας, είναι ένας σημαντικός, από τους 4 σημαντικούς κοινωνικούς εταίρους. Καλημέρα κ. πρόεδρε.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Καλημέρα, ευχαριστώ για την πρόσκληση.
ΝΙΝΑ ΚΑΣΙΜΑΤΗ: Καλή σας ημέρα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: Ο τουρισμός εκπροσωπεί ένα μεγάλο μέρος του ΑΕΠ από 20 και παραπάνω με τις παρελκόμενες δράσεις. Μια πρώτη εκτίμηση κ. Ρέτσο, είναι μεγάλη αγωνία και η δική σας, ως ανθρώπων του κλάδου και της κοινωνίας και των άλλων επαγγελμάτων που σιτίζονται και βιοπορίζονται από τον τουρισμό. Μια πρώτη εκτίμηση.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Παραμένει η αγωνία διότι ακόμα δεν έχουμε καθαρό τοπίο. Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία πρόβλεψη και δεν μπορούμε ασφαλώς να πούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, διότι μία δρομολόγηση εξελίξεων έγινε μόλις την Τετάρτη που μας πέρασε σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που ανακοινώθηκε κάποιο πλαίσιο, το οποίο ευτυχώς, γιατί υπήρχε και η αντίθετη τάση που έλεγε ότι θα μείνουν τα ευρωπαϊκά σύνορα κλειστά για φέτος, ευτυχώς αυτό το πλαίσιο δίνει μία προοπτική να υπάρξουν μετακινήσεις, μετακινήσεις που θα βασιστούν κυρίως σε διακρατικές συμφωνίες μεταξύ χωρών οι οποίες έχουν κινηθεί καλά στο υγειονομικό τους ζήτημα. Οπότε μένει να δούμε τώρα το επόμενο διάστημα, τις επόμενες 2 έως 3 εβδομάδες κατ’ αρχήν πώς θα ξαναπετάξουν τα αεροπλάνα. Διότι χωρίς αεροπλάνα δεν έχουμε ουσιαστικά μεταφορά. Δεν μπορούμε να μιλάμε για τουρισμό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: Πότε θα έχουμε νέα από αυτό το μέτωπο κ. Ρέτσο;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Νομίζω ότι μέσα στο Μάιο θα υπάρχει μια πιο ξεκάθαρη εικόνα. Είναι πολύ θετικό ότι έφυγε από το τραπέζι το ζήτημα των κενών θέσεων στα αεροπλάνα, που για τις αεροπορικές ήταν μια κόκκινη γραμμή. Δεν θα μπορούσαν να πετάξουν αλλιώς. Θεωρώ ότι μέσα στο Μάϊο αυτό θα μπορέσει λίγο να ξεκαθαριστεί οπότε μετά θα έχει την ευκαιρία η ελληνική κυβέρνηση, η ελληνική πολιτεία να διερευνήσει ποιες είναι εκείνες οι πιθανές συμφωνίες που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κάποιο τουριστικό ρεύμα στη χώρα μας μετά τον Ιούλιο.
ΝΙΝΑ ΚΑΣΙΜΑΤΗ: Κ. Ρέτσο, από την πρώτη σας τοποθέτηση δηλαδή συμπεραίνουμε ότι τα πιο δύσκολα πέρασαν; Μπορείτε δηλαδή και μπορούμε όλοι να ατενίζουμε το φετινό καλοκαίρι κάπως πιο αισιόδοξα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Όχι, δυστυχώς αυτό που έχω πει όλο τον τελευταίο καιρό είναι ότι αυτή η μεγάλη αρνητική εμπειρία που βιώσαμε όλοι τους δυόμιση προηγούμενους μήνες, δεν είναι καν η κορυφή του παγόβουνου. Δηλαδή αυτή τη στιγμή δεν έχουμε δει καν την κορυφή του παγόβουνο. Το πρόβλημα το μεγάλο είναι μπροστά μας. Αντιμετωπίσαμε προφανώς με πάρα πολύ μεγάλη επιτυχία την υγειονομική κρίση, το έχει πιστωθεί η πολιτεία, η κυβέρνηση, το έχουν πιστωθεί και οι πολίτες της χώρας και αυτό αναγνωρίζεται διεθνώς. Όμως τώρα έχουμε μπροστά μας πλέον, πέρα από το υγειονομικό ζήτημα το οποίο δεν έχει λήξει, έχουμε το τεράστιο οικονομικό ζήτημα και οι επόμενοι μήνες είναι εκείνοι που θα αναδείξουν το μέγεθος του προβλήματος, το οποίο αυτή τη στιγμή φαίνεται πάρα πολύ μεγάλο. Ελπίζω οι εξελίξεις να δείξουν ότι μπορεί να αμβλυνθεί.
ΝΙΝΑ ΚΑΣΙΜΑΤΗ: Τουρισμός χωρίς πτήσεις, δεν υφίσταται. Και όπως είπατε και εσείς, περιμένετε και περιμένουμε όλοι τα νεότερα για τις πτήσεις. Από εκεί και πέρα ως Ελλάδα δεχόμαστε τους πάντες; Δηλαδή ακόμα και τουρίστες από χώρες που έχουν πληγεί από τον κορωνοϊό, Ιταλία, Ισπανία, Μεγάλη Βρετανία;
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: Κάποιες από τις οποίες είναι μεγάλη πηγή εσόδων τουριστικών και αριθμού τουριστών.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Κοιτάχτε, ο τρόπος που έχει αντιμετωπίσει μέχρι σήμερα η πολιτεία, η κυβέρνηση με τους υγειονομικούς συμβούλους το θέμα της πανδημίας πολύ επιτυχώς, μας δείχνει το δρόμο. Δηλαδή είναι σαφές ότι δεν πρόκειται να γίνουν συμφωνίες και να ανοίξουν τα σύνορα για χώρες οι οποίες δεν έχουν κάνει καλή υγειονομική διαχείριση. Μέσα σε αυτές, είναι και πολλές από τις μεγάλες μας αγορές, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία. Το στοίχημα το μεγάλο είναι με τη Γερμανία. Διότι η Γερμανία είναι η πρώτη αγορά με βάση τα στοιχεία του 2019. Οπότε μία συμφωνία με τη Γερμανία θα μπορούσε να δημιουργήσει μια κρίσιμη μάζα και να οδηγήσει εποχικές επιχειρήσεις στο άνοιγμα, που είναι…
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: …υπάρχει περίπτωση, υπάρχει προοπτική για μια συμφωνία με τη Γερμανία σύντομα;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Θεωρώ πως υπάρχει. Δεν ξέρω πόσο σύντομο μπορεί να είναι αυτό. Βλέπω και παρακολουθώ και παρακολουθούμε όλοι ότι εξακολουθητικά πηγαίνουμε με βάση τα υγειονομικά δεδομένα αλλά πιστεύω ότι είναι στο τραπέζι και αν θέλουμε να μιλήσουμε για τουρισμό, δεν θα μπορούσε να μην είναι στο τραπέζι μία πιθανή συμφωνία με τη Γερμανία. Και από εκεί και πέρα υπάρχουν μικρότερες χώρες, σημαντικές για την Ελλάδα. Θα πω ενδεικτικά την Πολωνία, τα Βαλκάνια, το Ισραήλ, την Κύπρο και ίσως και κάποιες εκτός Ε.Ε. Το Ισραήλ είναι εκτός Ε.Ε. αλλά και κάποιες ακόμα αραβικές χώρες οι οποίες δεν είναι τόσο ο αριθμός των επισκεπτών σημαντικός, όσο το συνάλλαγμα που φέρνουν για συγκεκριμένους προορισμούς. Αυτά όμως θεωρώ ότι θα μπουν στο τραπέζι τις επόμενες εβδομάδες.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: Κ. Ρέτσο, πάμε λίγο στην επόμενη μέρα, η οποία επόμενη μέρα είναι πάρα πολύ κοντά, είναι αύριο. Θα ανοίξουν 1η Ιουλίου τα ξενοδοχεία;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Περιμένουμε κατ’ αρχήν να ακούσουμε τις επίσημες ανακοινώσεις από την κυβέρνηση. Αυτό που ξέρουμε σίγουρα μέχρι στιγμής, είναι ότι έως 31 Μαΐου απαγορεύεται η λειτουργία και στα συνεχούς λειτουργίας και στα εποχικής λειτουργίας. Στα συνεχούς λειτουργίας προβλέπεται να αρθεί αυτή η απαγόρευση από την 1η Ιουνίου, οι πληροφορίες στα εποχικής ήταν από την 1η Ιουλίου. Το σημαντικό είναι όπως σας είπα, μάλλον υπάρχουν δύο άξονες ή δύο τέλος πάντων τρόποι που ο επιχειρηματίας θα εκτιμήσει τη συνέχεια. Το ένα είναι η πλευρά των εσόδων, αν δηλαδή μπορεί να δει όταν αρθεί η απαγόρευση λειτουργίας πιθανά έσοδα και αυτό θα γίνει αφού ολοκληρωθούν οι διακρατικές συμφωνίες και βέβαια πετάξουν τα αεροπλάνα και η δεύτερη μεγάλη παράμετρός είναι το κομμάτι των εξόδων, το οποίο όπως αντιλαμβάνεστε θα παίξει τεράστιο ρόλο και το πιο σημαντικό στο κομμάτι των εξόδων, είναι το εργασιακό τους. Άρα αυτό το πρόγραμμα επιδότησης εργασίας που περιμένουμε να ακούσουμε το επόμενο διάστημα, θα είναι πάρα πολύ σημαντικό για να μπορέσουν να δρομολογήσουν οι επιχειρήσεις…
ΝΙΝΑ ΚΑΣΙΜΑΤΗ: …ωστόσο μέχρι στιγμής κ. Ρέτσο, έχετε κάποια εκτίμηση και κάποια εικόνα για το άνοιγμα των ξενοδοχείων; Οι συνάδελφοί σας δηλαδή οι ξενοδόχοι είναι αποφασισμένοι να ξεκινήσουν; Και θα ξεκινήσουν στα νησιά; Στην ηπειρωτική χώρα; Πού περισσότερο; Και βεβαίως αν συμφωνούν και αν κρίνουν ρεαλιστικά και εφαρμόσιμα αυτά που προβλέπονται, δηλαδή με τους μπουφέδες, την κατάργησή τους, με τα μπαρ, θα ανοίξουν δεν θα ανοίξουν;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Να παρατηρήσω εδώ ότι δεν έχει ανακοινωθεί κάτι ακόμα. Ότι έχει ακουστεί είναι προϊόν διαρροής, δεν υπάρχει ανακοινωμένο επίσημο υγειονομικό πρωτόκολλο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: Υπάρχει όμως μια έντονη φημολογία για αυτά, σχεδόν συγκεκριμένα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Ναι, εγώ θα περιμένω.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: Εσείς προσωπικά καλά κάνετε. Αλλά και εμείς καλά κάνουμε και ρωτάμε.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Με ρωτήσατε ως κοινωνικό εταίρο και οφείλω να έχω και την ανάλογη σοβαρότητα του ρόλου μου, οπότε δεν θα σχολιάσω με τίποτα διαρροές. Θεωρώ τα πρωτόκολλα θα ανακοινωθούν άμεσα, μάλιστα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είχε πει για χθες Παρασκευή, θεωρώ ότι αυτό μπορεί να μετατεθεί δύο-τρεις ημέρες, αλλά θα έχουμε την ανακοίνωση των πρωτοκόλλων το επόμενο διάστημα. Εμείς επιχειρήσαμε και προσπαθήσαμε και θα είμασταν συνεπείς σε αυτό που είπαμε, ως κοινωνικοί εταίροι, κάναμε τις προτάσεις μας στο πλαίσιο του ρεαλισμού και της βιωσιμότητας και θέλω να σας πω εδώ μια προσωπική μου εκτίμηση, ότι προφανώς σήμερα που είμαστε ακόμα στην καρδιά της διαχείρισης του υγειονομικού ζητήματος, θα ανακοινωθούν κάποιες προδιαγραφές και κάποια πρωτόκολλα που σε πολλούς θα ακουστούν ενδεχομένως υπερβολικά. Όμως πιστεύω ότι με τη σταδιακή καλή εξέλιξη του υγειονομικού θέματος, μέχρι να φτάσουμε στον Ιούλιο που ουσιαστικά θα ξεκινήσει η όποια τουριστική σεζόν φέτος, έτσι όπως γίνεται και στους άλλους τομείς της οικονομίας, αν εξελιχθούν καλά τα υγειονομικά, θα υπάρξουν βελτιώσεις προς τη κατεύθυνση της ελάφρυνσης.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: Ωραία, να ρωτήσουμε κάτι κ. Ρέτσο; Ο τουρισμός, οι διακοπές, για κάθε άνθρωπο είναι μία ψυχολογική, ψυχική διαδικασία αναγέννησης, ευχαρίστησης, ποια είναι τα όρια ώστε να μην πάει σε ένα ξενοδοχείο που θα μοιάζει με νοσοκομείο;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Αυτό εμείς το είπαμε από την αρχή, ότι τουρισμός σε καταλύματα τα οποία προσομοιάζουν διαγνωστικά κέντρα και νοσοκομεία, δεν υπάρχει. Όπως επίσης δεν θα μπει και σε αεροπλάνο κανείς να πετάξει, αν αισθάνεται ότι απειλείται η ζωή του μέσα στο αεροπλάνο. Γι’ αυτό ακριβώς σας λέω, ότι ήταν και θετικές οι προτάσεις που ακούστηκαν την περασμένη Τετάρτη.
ΝΙΝΑ ΚΑΣΙΜΑΤΗ: Ναι, από την άλλη όμως κ. Ρέτσο έχουμε ακούσει πολλούς ξενοδόχους να λένε αν συμβεί κάτι ο μη γένοιτο στο ξενοδοχείο μου και αρρωστήσει κάποιος, εκεί υπάρχει και θέμα της αστικής ευθύνης, λοιπόν, τι θα κάνω, και φοβούνται πολλοί.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Προφανώς φοβούνται και για αυτό περιμένουμε σας λέω να ακούσουμε όλοι τις ανακοινώσεις. Κοιτάχτε, αν υπάρξει ρεύμα από το εξωτερικό φέτος στην Ελλάδα, και στο 1 /4 και στο 1/3 του περσινού, θα είναι μερικά εκατομμύρια άνθρωποι που θα έρθουν. Όταν έχουμε μια πανδημία σε εξέλιξη, προφανώς θα έχουμε και κάποια κρούσματα. Είναι λοιπόν πάρα πολύ σημαντικό να υπάρχει μια ξεκάθαρη διαδικασία στην οποία θα εμπλέκονται όλοι, κυρίως οι υγειονομικοί που πολύ καλά έχουν διαχειριστεί την κατάσταση μέχρι σήμερα, να υπάρχει ένας τρόπος διαχείρισης αυτών των φαινομένων. Θα πρέπει να πηγαίνουμε εβδομάδα την εβδομάδα. Είναι πάρα πολύ δύσκολη η κατάσταση, ήταν από την αρχή πολύ δύσκολη, θα παραμείνει πολύ δύσκολη, θέλει ψυχραιμία, ρεαλισμό και ξεκάθαρες διαδικασίες. Ελπίζουμε ότι αυτές οι διαδικασίες, έτσι όπως θα ανακοινωθούν το επόμενο διάστημα, θα είναι προς αυτή την κατεύθυνση και θα επιτρέψουν σε επιχειρήσεις να λειτουργήσουν έστω και με τρόπο τελείως διαφορετικό από αυτόν που έχουμε μάθει μέχρι σήμερα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: Κ. Ρέτσο, τούτων δοθέντων, ποια είναι η εκτίμησή σας ως θεσμικού φορέα για τα προσδοκώμενα στο καλό και στο κακό σενάριο έσοδα από τον τουρισμό. Ξέρουμε όλοι ότι είναι βασικός πυλώνας της ελληνικής οικονομίας και αν διαβλέπετε, και να κλείσουμε με αυτό, για επενδύσεις, να συνεχιστεί το επενδυτικό κύμα που υπήρχε πριν την πανδημία στον τομέα των υποδομών, των τουριστικών υποδομών, ξενοδοχείων και λοιπά.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Κ. Παγώνη με τα σημερινά δεδομένα το μόνο ρεαλιστικό που μπορεί να πει κανείς είναι τα έσοδα Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου-μέσα Μαρτίου, που είναι περίπου 700 εκατ. Μέχρι να ξεκαθαριστεί το θέμα των πτήσεων και των αγορών-στόχων και η ημερομηνία εκκίνησης των αγορών αυτών, οποιοσδήποτε μιλάει για νούμερα, μιλάει τελείως υποθετικά και από τη φαντασία του. Εγώ θεωρώ ότι είμαστε στο μηδέν ουσιαστικά, είμαστε στα 700 εκατ., οτιδήποτε μπορούμε να κτίσουμε πάνω από αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντικό και θα βοηθήσει στην άμβλυνση της ύφεσης. Θα είναι μεγάλο το κενό φέτος, θα είναι σίγουρα πολύ μεγάλο. Εγώ σας λέω και στο καλό σενάριο που λειτουργήσει εν μέρει ο τουρισμός, θα υπάρχει πάρα πολύ μεγάλο έλλειμμα σε σχέση με τα έσοδα του 2019. Όμως εμείς έχω πει από την αρχή, θα κάνουμε ότι μπορούμε, προκειμένου να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Νούμερο όμως δεν πρόκειται να πω γιατί ότι και να σας πω αυτή τη στιγμή, θα είναι υποθετικό.
ΝΙΝΑ ΚΑΣΙΜΑΤΗ: Τότε να το θέσουμε διαφορετικά κ. Ρέτσο. Είμαστε στα μισά του Μάη, έτσι; Ο τουρισμός έπρεπε ήδη να έχει ξεκινήσει για την Ελλάδα και για πολλές περιοχές και νησιά, λοιπόν, μπορούμε να μιλάμε για τουρισμό για καλοκαίρι του 2020 ή μιλάμε για γέφυρα 2021;
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Προφανώς θα είναι μια γέφυρα, μια περιορισμένη σεζόν, δύο τριών μηνών, αν προχωρήσουν καλά οι συμφωνίες και κυρίως με τη γερμανική αγορά όπως σας είπα και με τις υπόλοιπες μικρότερες αγορές, ένα κομμάτι ανάκτησης θα υπάρξει. Το οποίο θα είναι πάρα πολύ σημαντικό να λειτουργήσει ως γέφυρα, όπως πολύ σωστά είπατε, για το 2021. Με ρωτήσατε για επενδύσεις. Ξέρετε βλέπουμε και κάποια μεγάλα επενδυτικά σχέδια τα οποία είχαν ανακοινωθεί πριν από την πανδημία, βλέπουμε να προχωράν. Οπωσδήποτε όμως επειδή δεν είναι ελληνικό το πρόβλημα, δεν είναι πρόβλημα της Ελλάδας, ούτε καν της Ευρώπης, είναι παγκόσμιο πρόβλημα, η συγκεκριμένη πανδημία είναι βέβαιο ότι θα αλλάξει τα πλάνα και πολλών μεγάλων επενδυτών ανά τον κόσμο. Άρα λοιπόν δεν μπορώ να πω αυτή τη στιγμή πώς θα διαταραχθεί ο χάρτης. Δεν είναι όμως δεδομένο ότι οι επενδύσεις που σχεδιάζονταν να γίνουν, θα γίνουν. Εξαρτάται από αυτούς που τις σχεδίαζαν, σε τι κατάσταση θα είναι μετά την πανδημία. Ούτε επίσης είναι δεδομένο αν θα εμφανιστούν καινούργιοι παίκτες οι οποίοι πριν δεν είχαν στο στόχαστρό τους την Ελλάδα και θεωρήσουν ίσως τώρα μια καλή ευκαιρία να τη δουν. Άρα λοιπόν αυτό το θέμα των επενδύσεων θα μπορεί να αξιολογηθεί όταν έχουμε μία καλύτερη εικόνα για το πώς περνάει η δύσκολη χρονιά του 2020.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ: Ευχαριστούμε κ. Ρέτσο.
ΝΙΝΑ ΚΑΣΙΜΑΤΗ: Κ. Ρέτσο σας ευχαριστούμε πολύ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΤΣΟΣ: Κι εγώ σας ευχαριστώ, καλή συνέχεια.
